Beangstigend en liefdevol

Een Joods meisje groeit in de jaren ’50 op in een huis in Trondheim (Noorwegen) waar in de periode 1943 t/m 1945 het hoofdkwartier van de beruchte Rinnansbende gevestigd was. In de kelder van het huis zijn onder leiding van de wrede Noorse Gestapo agent Henry Oliver Rinnan, honderden mensen gemarteld en vermoord.

Als de auteur Simon Stranger verneemt dat zijn schoonmoeder als jong Joods meisje is opgegroeid in een huis met een dergelijke gruwelijke geschiedenis wordt zijn nieuwsgierigheid geprikkeld en gaat hij op onderzoek uit naar de Joodse familie van zijn kinderen. ‘Blijf hun namen noemen’ is een op waarheid gebaseerd verhaal over de Joodse familie Komissar en over de familie Rinnan voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Is er een verband te leggen tussen Hirsch Komissar, de stamvader van de familie Komissar en Henry Oliver Rinnan?

Het boek is op een aparte wijze opgebouwd, de hoofdstukken zijn namelijk gebaseerd op het (Noorse) alfabet. De schrijver begint met een opsomming van een aantal woorden van de betreffende letter alsof hij nog op zoek is naar het juiste woord voor de juiste situatie. Zo kan het voorkomen dat bijvoorbeeld bij de letter B er een gedeelte van het hoofdstuk over de geschiedenis van het huis gaat voordat het door de Duitsers in beslag werd genomen terwijl een ander gedeelte van het hoofdstuk gaat over de jeugd van Henry Oliver Rinnan.

Door de wijze van opbouw van de hoofdstukken, waarbij je in hetzelfde hoofdstuk een vooruitblik en een terugblik kan hebben, lijkt het alsof er geen chronologische volgorde is maar haast ongemerkt zit deze er wel in. Deze opbouw zorgt wellicht in het begin voor enige verwarring bij het lezen maar draagt bij tot gelaagdheid van het verhaal.

Bij het lezen van het boek valt het op hoe beangstigend het is te leven in een tijdperk waarin volstrekte (kwaadaardige) willekeur beslissend is voor het feit of mensen leven of sterven. Elk moment kan je vernederd, gemarteld of vermoord worden. Daartegenover staat de liefdevolle en respectvolle wijze waarop Simon Stranger schrijft, zelfs over Henry Oliver Rinnan voor wiens kwaadaardigheid hij een verklaring zoekt in zijn jeugd. Er is speciaal aandacht voor de struikelstenen die voor de woning van een slachtoffer van de Holocaust geplaatst worden met daarop vermelding van de naam, geboortedatum en sterfdatum zodat we altijd hun namen zullen blijven noemen.

Een beangstigend en liefdevol boek dat je niet even snel leest en dat nog lang tot nadenken stemt.