Een ode aan de literatuur?

Grootste literatuur kan men niet uitleggen. Het plot van de diepst verborgen herinnering van de mens ga ik dan ook niet uitleggen in deze recensie, dat zou afdoen aan de grootsheid van de roman. De genialiteit zit 'm dan ook niet zozeer in het verhaal, maar in de vertelwijze en structuur. Op ingenieuze wijze weet Mohammed Mbougar Sarr verhalen in verhalen te vertellen waarbij moeiteloos van perspectief wordt gewisseld zonder dat het verwarrend overkomt voor de lezer. Hierbij moet ik wel opmerken dat het boek enigszins gericht is op de geoefende lezer en naar mijn mening niet heel geschikt is om elke avond voor het slapen gaan te consumeren in hapjes van tien bladzijdes. Het vereist de volle aandacht en het kan even duren voordat je er inzit en om vervolgens meegevoerd te worden; in volle vervoering was het voor mij altijd prima te volgen alsmede volledig duidelijk wat er gebeurd ondanks de wat complexere manier van vertellen.

Vanaf de eerste bladzijde is het schrijfplezier meteen voelbaar. De auteur is een ware taaltovenaar die parels van zinnen uit zijn hoed weten te toveren; eveneens complimenten aan de vertaler dus die dit naar het Nederlands heeft weten over te zetten. Een geniale structuur en prachtig schrijfwerk is wat ik heb genoemd waarbij je zou denken dat het plot hieraan onderschikt is. Echter niets is minder waar, het is een behoorlijk plot gedreven boek waarbij je constant wilt verder lezen om het geschetste mysterie te ontrafelen. Elk hoofdstuk beloont de lezer weer met een nieuw puzzelstukje; als je eindelijk denkt te weten hoe het zit komt de schrijver weer met wat nieuwe informatie vanuit een ander perspectief. Zaken worden deels opgehelderd terwijl je gelijktijdig nou niet precies weet waar de waarheid ligt. Daarnaast lopen fantasie en fictie door elkaar heen door constante verwijzingen naar schrijvers en gebeurtenissen waarbij het niet altijd duidelijk is wat er echt gebeurd is en wat verzonnen. Combineer dit met een licht tintje magisch realisme op bepaalde punten en de roman laat veel aan de verbeelding van de lezer over wat het naar mijns inziens interessant houdt; niet alles wordt voorgekauwd.

Hoofdthema van het boek is het belang van de literatuur. In hoeverre is literatuur van belang wanneer er zoveel grootste problemen zijn in de wereld? Is het wel moreel verantwoord om als schrijver en lezer zoveel bezig te zijn met literatuur? Anderzijds, waarom strijden voor vrijheid en gelijkheid op deze aarde als er bijvoorbeeld geen literatuur is om van te genieten. Bovendien kan praktisch gezien niet ieder mens actief deelnemen aan het oplossen van mondiale problemen als honger, armoede, oorlog enzovoorts. Middels het verhaal en het hoofdpersonage brengt de schrijver deze vragen te berde zonder een eenduidig antwoord te geven. De laatste drie woorden van de roman zijn dan ook "schrijven, niet schrijven". Ook speel de identiteit van schrijvers een grote rol alsook identiteit überhaupt een rol. Wat is de identiteit van mensen die opgroeien in een kolonie, in dit geval Senegal wat lange tijd van Frankrijk is geweest. En waarom ligt de focus bij het beoordelen van een boek zo vaak op wie de schrijver is (iets waar tegenwoordig ongelofelijk veel de nadruk op wordt gelegd) in plaats van wat er geschreven staat.

Na het lezen heb ik het idee dat ik het in de toekomst nog eens moet herlezen om het volledig te kunnen bevatten. Er zit zo ongelofelijk veel in dat er ik van overtuigd ben dat er heel wat langs mij heen is gegaan. Het is zo slim opgezet en verteld en daarnaast prachtig geschreven waarmee het smullen is voor de leesliefhebber. Kortom: een ode aan de literatuur?!