De meeste mensen deugen (niet)

'Wat voor mens word je als het ondenkbare gebeurt?'

Bovenstaande zin staat op de achterflap van Zelfs als alles eindigt, de 'dystopische' klimaatroman van Jens Liljestrand. Dystopische staat tussen haakjes omdat de gebeurtenissen zoals beschreven in het boek kort na de coronacrisis plaatsvinden en ook wel erg tegen onze werkelijkheid aanschurken. Voor sommigen zal het daardoor niet als klimaatfictie voelen, voor mij voelde het als een angstige blik vooruit in onze nabije toekomst.

Om inzicht te krijgen in wat voor mens we worden ten tijde van een crisis maakt Jens Liljestrand gebruikt van vier verschillende personages:

'De laatste keer dat ik gelukkig was , stonden we in een winkel.'
Didrik is een veertiger met een goede baan, een vrouw, drie kinderen en een ex-minnares. Naast de klimaatcrisis lijkt hijzelf in een midlife crisis te zitten en er is ook zeker sprake van een huwelijkscrisis.

'Ik kijk haar aan met de blik waar ze tijdens onze relatietherapie altijd over begon, de blik die duidelijk maakte dat ik haar (in ieder geval op dit moment) een waardeloze idioot vind en dat onze relatie de grootste fout van mijn leven is.'

Melissa is de ex maîtresse van Didrik en een bekende influencer. Ze leerden elkaar kennen toen ze een praatje hield over het klimaat. Ze woont tijdelijk in het grootse appartement van een welgestelde heer en is verslaafd aan pijnstillers. Melissa is op zoek naar gemak, luxe en aandacht en heeft daar heel veel voor over.

Het volgende personage blijkt de zoon van de eigenaar van het appartement. Als zoon van een zeer succesvolle vader heeft André vaak te horen gekregen dat hij nergens voor deugde en dit heeft van hem geen sympathieke persoonlijkheid gemaakt. Hij komt over als een ontevreden en verwend jongetje met heel veel zelfmedelijden.

De bovenstaande drie personages geven het beeld van een wereld waarin niemand deugt. Steeds kwam bij mij het beeld op van het boek van Rutger Bregman: De meeste mensen deugen. Jens Liljestrand leek een heel andere mening te zijn toegedaan. Tot het vierde personage in beeld gebracht werd.

Vilja is de puberdochter van Didrik en zij geeft het meest tegenwicht tegen alle egoïstische volwassenen. Ze ontpopt zich als een aanpakker die begaan is met haar medemens.

Ieder personage is geschreven vanuit de eerste persoon enkelvoud en toch blijven de karakters wat vlak en misschien ook wel te stereotypisch. De schrijver heeft weinig gebruikt gemaakt van de mogelijkheid om de personages door de ogen van de andere personages te laten zien om zo een genuanceerder beeld neer te zetten van hun persoonlijkheid. Dat is wel een manco van het boek. Hoewel je ook zou kunnen opperen dat in tijden van crisis de mensen te veel bezig zijn met overleven om echt naar elkaar te kijken.

'De natuur trekt zich niets van ons aan.
Dat is het belangrijkste, dat moeten we proberen te begrijpen.
De natuur heeft lak aan ons.
De natuur bedankt je niet voor het kopen van een hybride auto. De natuur spaart je niet omdat je zonnepanelen hebt. De natuur vindt niet dat je best een keer het vliegtuig kunt pakken om je zus op haar sterfbed te bezoeken,...'