Na 50 jaar is De kale aap nog steeds actueel

Het is vijftig jaar geleden dat “De kale aap” voor het eerst, in 1967, gepubliceerd werd. De titel was toen “De naakte aap” door een verkeerde vertaling van het Engelse “naked”. De kale aap waar het boek over gaat, namelijk de mens, is het enige dier dat zelden in het openbaar naakt gezien wordt, maar wel kaal is. Vandaar dat nu, na vijftig jaar, gekozen is voor de titel “De kale aap”.
Vanaf het uitkomen van dit beroemde boek heeft het grote invloed gehad op de wijze waarop de mens zichzelf ziet. De mens als diersoort, een zoogdier, zoals vele andere. Een van de 193 apensoorten. Desmond Morris was een van de eersten die het zag en schreef er als eerste over. Nog steeds zijn er mensen die ontkennen dat de mens familie is van andere apen.

In het voorwoord van deze jubileumuitgave schrijft Midas Dekker wat het boek voor hem betekend heeft en verklaart hij ook de gewijzigde titel. Dat Morris de mens de kale aap noemt, is vanuit zijn oogpunt niet verwonderlijk.

In acht hoofdstukken vergelijkt Desmond Morris de kale aap met andere apen en zoekt daarbij naar verschillen en overeenkomsten. Van de hoofdstukken Oorsprong, Seks, Grootbrengen, Onderzoek, Vechten, Eten, Verzorging en Dieren is het hoofdstuk over seks het langst. Ook in de andere hoofdstukken komt seks regelmatig terug, omdat veel van het handelen van de kale aap hierop terug te brengen is.
De verschillende facetten van het leven van de kale aap worden zo in aparte hoofdstukken besproken en in elk hoofdstuk wordt steeds meer duidelijk hoeveel overeenkomsten er zijn met de andere apensoorten.

Het boek heeft een nuchtere, haast afstandelijke schrijfstijl. Alsof Desmond Morris het niet over zijn eigen soort heeft, maar een andere soort beschrijft.
Aan het eind van het boek verklaard Desmond Morris waarom hij het boek in deze stijl geschreven heeft: “Daarom heb ik dit boek geschreven en heb ik ons met opzet geschoffeerd door ons kale apen te noemen en niet de naam te gebruiken die we onszelf meestal geven. Dat houdt het gevoel voor proportie in stand en dwingt ons te kijken naar wat er net onder het oppervlak van ons leven gaande is”.

In het nawoord schrijft Frans de Waal dat hij als jonge biologiestudent, ondanks niet mis te verstane waarschuwingen dat een serieuze wetenschapper zich verre moest houden van dit boek, “De kale aap” gelezen heeft. Volgens een van zijn hoogleraren was dit boek voor het eenvoudige publiek geschreven. Dit maakte De Waal juist nieuwsgierig en hij vond het boek heel verfrissend.

Dit toegankelijke en nog steeds actuele boek is na al die jaren nog steeds een van de invloedrijkste wetenschappelijke boeken en deze nieuwe vertaling zou in het vervolgonderwijs niet misstaan als studieboek.

Desmond John Morris, Purton (Wiltshire) 24 januari 1928, is zoöloog, publicist , kunstschilder, tv-presentator en tv-programmamaker.
Naast “De kale aap” publiceerde hij vele andere wetenschappelijke en populairwetenschappelijke boeken.