Sterk verhaal, minder sterke vertelwijze

Piruz groeit op in Iran, ten tijde van de Sjah. Zijn ouders hebben een goede maatschappelijke positie, maar zijn weinig liefdevol naar hun twee zoons toe. Piruz staat onder druk van zijn moeder om medisch specialist te worden, terwijl hij eigenlijk schrijver zou willen zijn. Als Khomeini de macht overneemt, raakt Piruz betrokken bij een jongerenverzetsgroep. Dit heeft grote gevolgen, niet alleen voor Piruz zelf, maar voor zijn hele familie.

Keyvan Shahbazi werkt voor de Nationale Politie, is lid van de Raad van Toezicht van VluchtelingenWerk Nederland en werkt als columnist van de Volkskrant. In 1983 vluchtte hij uit Iran. Zijn getuigenis legt hij nu af in zijn debuutroman De Amerikaan van Karadj.

Het verhaal start rustig met een introductie van de familie. Daarna centreert het verhaal zich rond de jonge Piruz. Met zijn hang naar kennis is hij heel anders dan zijn ouders, voor wie geld, status en macht het belangrijkste zijn. Stiekem smokkelt hij steeds meer boeken het huis in. Zijn moeder noemt hem een schandvlek voor de familie.

De sfeer wordt grimmiger en het verhaal wordt heftiger. Het begint met jongeren die een pistool op tafel leggen, zodat de docent niet durft te protesteren als er tijdens een toets uit het boek wordt overgeschreven, maar al snel volgen er arrestaties, martelingen en executies. Het geweld waarmee Piruz te maken krijgt, is confronterend.

Toch komt het verhaal niet heel hard binnen, wat te maken heeft met de afstandelijke schrijfstijl. Nergens leer je Piruz echt kennen, zijn gedachten, gevoelens en beweegredenen blijven erg aan de oppervlakte. De gebeurtenissen bekijk je daardoor van een afstandje. Beslissingen om bij het verzet te gaan voelen daardoor ook wat abrupt aan. Zo blijft het onduidelijk of het een impulsieve, ondoordachte beslissing van een adolescent is, of dat Piruz hier al langer over nadenkt. De schrijfstijl maakt het lastig om je echt betrokken te voelen bij het verhaal. De gebeurtenissen op zichzelf zijn erg genoeg om desondanks geraakt te worden.

De Amerikaan van Karadj is een heftig boek over wrede gebeurtenissen, een verhaal dat verteld moest worden. Door de afstandelijke manier van vertellen is het echter geen boek dat makkelijk leest en het is lastig om de hoofdpersoon echt te begrijpen en met hem mee te leven. Hierdoor is het een boek dat het meer moet hebben van het verhaal dan van de wijze waarop het verteld wordt.