Blijven herinneringen uit het verleden van invloed op het leven na deze betreffende gebeurtenis?

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.

Peter Brouwer levert met 'Afdruk' een gelaagde roman af die de lezer meeneemt op een introspectieve zoektocht naar de raakvlakken tussen persoonlijke herinnering en collectief geheugen. Het is een intrigerend verhaal waarin het heden onontkoombaar verbonden blijkt met een verzwegen, dramatisch verleden.

Deze roman bestaat uit drie delen, waarvan het eerste deel zich afspeelt in de zomer van 2023, het tweede deel in 1985 en tenslotte deel drie opnieuw in 2023, maar dan in het najaar.

Centraal in de roman staat Carl, een fotograaf en docent, wiens beroep al duidt op het hoofdthema: het vastleggen en conserveren van beelden en momenten. Twee objecten werpen schaduwen vooruit en dwingen Carl tot zelfreflectie.
Deze objecten zijn het geportretteerde meisje met het masker op Corsica, een visueel 'afdruk' dat hem niet loslaat en de antieke haarkam, een tastbaar overblijfsel van een vluchtige ontmoeting, waarvan de herkomst in de sfeer van roofkunst en ongemakkelijke geschiedenis ligt.

“‘Een fotocamera is een verlengstuk van jou. Zoals een tennisser zijn racket gebruik als een verlengstuk van zijn arm – als hij het technisch goed doet, tenminste.’ Zijn docent, een veertiger met halflang haar, zwaaide zijn arm daarbij naar voren en omhoog en keek naar een denkbeeldig punt in de verte. Meneer Rosier was een Fransman van origine.”

Brouwer lijkt de lezer de vraag voor te leggen hoe zwaar de afdruk van het verleden weegt. Is het een vage, naamloze geschiedenis, of krijgt het – door Carls zoektocht en zijn 'afgedrukte' herinneringen – uiteindelijk een naam en een gezicht? De aanwezigheid van zijn vrouw, de kunsthistorica, is cruciaal; zij is de katalysator die hem de diepte in stuurt om het 'werkelijke verhaal' achter het object te ontdekken.

De roman hanteert een boeiende structuur waarin heden en verleden elkaar afwisselen. De lezer volgt Carl als vijftiger naar Zuid-Frankrijk, waar hij in de stilte van het platteland wil reflecteren, maar duikt ook in zijn jeugd in de jaren tachtig in Utrecht.

Jaren '80, Utrecht: Deze periode wordt geschetst als een 'tijd van vergetelheid', een sfeer van vluchtige contacten en onopgeloste vragen. De jeugdige Carl is nog zoekende, en dit deel van de roman zal waarschijnlijk de basis leggen voor de later te beantwoorden mysteries.

“Hij had een paar afdrukken gemaakt van een model, wat waren die waard?“

Zuid-Frankrijk, heden: De volwassen Carl zoekt antwoorden in de Haute-Vienne. De sleutelmomenten, zoals het bezoek aan een gruwelplek uit de Tweede Wereldoorlog en het weerzien met zijn voormalige docent Patrick Rosier, suggereren dat de ontrafeling van het mysterie van de haarkam onlosmakelijk verbonden is met de diepe, onzichtbare littekens van de Europese geschiedenis, mogelijk in de lijn van wat de kunstenaar Armando het 'schuldig landschap' zou noemen.

De sfeer is er een van melancholie, precisie en gestage ontrafeling. De 'eenmalige ontmoeting' in een winternacht dient als een poëtisch anker voor een veel groter en donkerder verhaal.

“Hoe luidde de naam van het meisje dat die zaterdagochtend, nadat de kam in haar haren werd geschoven, het lege melkglas terug op tafel zette?
Hij zag slechts haar rug en achterhoofd voor zich, een vrouwenhand die kleding recht trok en een hals streelde, een mond die iets uitsprak en ten afscheid een kus op een meisjeswang drukte.”

'Afdruk' is een roman waarin persoonlijke geschiedenis en grote, historische gebeurtenissen samenkomen. De verbinding tussen een intieme herinnering (de haarkam van een vluchtige geliefde) en de zware thematiek van roofkunst en oorlogsgruwelen is zowel gewaagd als veelbelovend. Het is een ware zoektocht naar hoe en óf herinneringen uit het verleden van invloed blijven op het leven na de betreffende gebeurtenis. Deze herinneringen lijken op een afdruk in je geheugen.

Als lezer vraag je jezelf af of alles wel zo is zoals je het in je herinneringen ziet. De roman eindigt met een open einde.