Vergankelijkheid

Ik ben dit boek gaan lezen naar aanleiding van een interview in 2016 in de Volkskrant met Niek Jan van Kesteren, de vice fractievoorzitter van het CDA in de Eerste Kamer en toen scheidend directeur van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Van Kesteren was daar de ‘poppenspeler’, de man die aan de touwtjes trok. Bij de FNV, mijn toenmalige werkgever, had men hem hoog zitten onder het motto: onderschat je vijand nooit.

Van Kesteren was een van de machtigste, maar ook onbekendste mannen van Nederland, want wars van publiciteit. Hij kocht De Tijgerkat voor een euro bij De Slegte in Leiden. Vooral omdat Claudia Cardinale op de omslag stond, in een scène uit de film van Visconti. 'Ik lees en herlees altijd wel een paar pagina's. Alles staat erin. Zoals de vergankelijkheid wordt beschreven, dat kan niet beter. De dingen gaan zoals ze gaan en ook als je je inspant, kun je er niet veel aan doen. Die gedachte kan een troost zijn.'

De Tijgerkat is het enige boek dat de Italiaanse prins Giuseppe Tomasi di Lampedusa schreef. De ene hoofdpersoon is de oude edelman Don Fabrizio, prins van Salina. De andere is
Tancredi, zijn neef en beschermeling. Als met de komst van Garibaldi de revolutie voet aan wal zet op Sicilië, aarzelt Tancredi niet zich aan te sluiten bij de nieuwe tijd, terwijl Fabrizio vasthoudt aan wat hij had. Van Kesteren ontleende er zijn leidmotief aan: 'Alles moet veranderen, opdat alles hetzelfde blijft.'

Het boek is vanwege zijn levenslessen bij vlagen briljant en kent een barokke, ja bijna rococo-achtige schrijfstijl met veel adjectieven, krullen en wendingen. Dat is soms wel eens vermoeiend, maar leidt ook tot prachtige beschrijvingen van het Siciliaanse landschap, de dorpjes en de paleizen. Hoogtepunten uit het boek zitten vooral in het laatste gedeelte: een prachtig bal met veel overdaad waarbij tout Sicilië aanwezig is en ook de beschrijving van de dood van prins Fabrizio die vredig uit het leven wegglijdt.

Alles in dit leven gaat voorbij. Die vergankelijkheid, waaraan Van Kesteren ook al refereerde, wordt prachtig beschreven in de laatste zinnen van het boek. Die gaan over de favoriete hond van Fabrizio, die na zijn dood wordt op gezet, maar na veertig jaar uit het raam wordt gegooid door Concetta, de bejaarde dochter van de prins: ‘Tijdens zijn vlucht naar de grond nam hij nog heel even zijn oude gedaante aan. Daar in de lucht had men een viervoeter kunnen zien dansen, met lange snorharen, de rechter voorpoot geheven als in een verwensing. Toen kwam alles tot rust in een hoopje asgrauw stof.’