Angstcultuur

Qua sfeer vond ik dit boek wel iets weg hebben van de Bernie Gunther-thrillers van Philip Kerr over de eigenzinnige Berlijnse rechercheur die zijn werk moet doen ten tijde van het nazi-regime. De hoofdpersoon in Vaderland, politieman Xavier March, verkeert in dezelfde situatie. Maar schrijver Robert Harris heeft een loopje met de geschiedenis genomen: Het is 1964 en Hitler heeft de oorlog gewonnen. Het Groot Duitse Rijk beslaat een groot deel van Europa.

Wat aanvankelijk begint als een gewone politieroman - er wordt een lijk gevonden en March moet erop af - ontpopt zich gaandeweg als een politieke en historische thriller. En zo kennen we Robert Harris natuurlijk het beste: als auteur die als geen ander geschiedenis en fictie op een spannende manier weet te vermengen.

In dit boek - het romandebuut van Harris - draait het uiteindelijk allemaal om de zogeheten Wannsee-conferentie, de historische bijeenkomst in 1942 waarbij de top van nazi-Duitsland de uiteindelijke plannen beraamde om op een nog nooit vertoonde industriële manier de joodse bevolking in Europa uit te moorden.

Een paar zaken vallen op: de Duitsers waren gek op administratie. Werkelijk alles - en zeker in politie- en politieke kringen - werd schriftelijk vastgelegd. Het zou ze bij de Neurenberger processen,waarbij de nazi-top voor oorlogsmisdaden terechtstond, duur komen te staan. Harris, die bekend stand om zijn gedegen feitenkennis en onderzoek - heeft van al dat schriftelijke materiaal dat na de oorlog boven water is gekomen echter optimaal gebruik gemaakt.

Indringend is ook de manier waarop Harris beschrijft hoe Hitler via zijn trawanten het leven van alle dag en dat van de gewone Duitser beheerste. De angstcultuur druipt van de pagina’s af.

Het boek kent een open einde, maar de afloop van de belevenissen van Sturmbannführer March laat zich raden…