Lezersrecensie
Eenvoud, de opperste vorm van verfijning ...
'De vier seizoenen van Öland' is de verzamelnaam voor vier thrillers die zich afspelen op het Zweedse eiland Öland, telkens in een ander seizoen. Het eerste deel, 'Schemeruur', is het herfstluik uit deze cyclus. Het verhaal is eenvoudig, de kracht waarmee het verteld wordt indrukwekkend ...
September 1972... De bijna zesjarige Jens verblijft bij zijn oma Ella en opa Gerlof Davidsson op het eiland Öland. Op een mistige herfstdag ontsnapt hij even aan de aandacht van zijn grootouders, wandelt de tuin in, klautert over de afsluiting, trekt de alvaret(*) op, verdwijnt, en wordt niet meer gevonden.
Twintig jaar later... Julia, de moeder van Jens, heeft Öland verlaten en woont nu in Göteborg. Door het jarenlange verdriet is ze goeddeels geïsoleerd geraakt van haar familie, en zelf heeft ze zich beschuldigend afgekeerd van haar vader Gerlof. Die is nu weduwnaar en woont nog altijd op Öland, in een verzorgingstehuis. Daar ontvangt hij op een dag een postpakket met daarin een sandaaltje dat zijn kleinzoon droeg op de dag van zijn verdwijning... Gerlof vraagt daarop Julia terug te keren naar Öland.
De Zweedse schrijver Johan Theorin vertelt zijn verhaal stil, ingetogen, beheerst en rustig, maar met een sluipende, fluweelzachte intensiteit die de lezer onmerkbaar bij de hand neemt en niet meer loslaat. Theorin wíl dat de lezer het verhaal in zijn hart sluit, dat hij de personages aanvoelt in al hun goedheid of verdriet of slechtheid, en daar slaagt hij in, zonder dat de lezer zich daar terdege van bewust is. De karakters zijn prachtig neergezet, en daar heeft Theorin niet veel woorden voor nodig. Hij beschrijft geen gevoelens, maar injecteert ze in verdunde oplossing recht in het hart van de lezer. Die voelt bijvoorbeeld hetzelfde verdriet dat de moeder, ook na twintig jaar, nog altijd voelt. Julia's tranen zijn opgedroogd, het verdriet zit als een loden bol in haar binnenste, het heeft haar gevoelens afgestompt, het heeft haar geestelijk gebroken en deels lichamelijk verziekt. Aan menselijk contact geeft ze alleen nog toe als het moet. Julia gaat alleen door het leven. Maar eenmaal terug op Öland hervindt ze toch wat zelfvertrouwen en verandert ze, langzaam en met voorzichtige stapjes...
Op dezelfde manier voelt de lezer ook de opflakkerende vastberadenheid van Gerlof nadat hij het sandaaltje van zijn kleinzoon heeft ontvangen. De voorbije twintig jaar leefde hij als verscheurd tussen een schuldgevoel over zijn onoplettendheid van weleer en het verdriet over de verdwijning van zijn kleinkind, maar nu wil hij antwoorden vinden. Zijn onderzoek brengt hem ook nader tot zijn dochter, hoewel zij hem aanvankelijk niet in haar leven toelaat. Het toenaderingsproces tussen vader en dochter is uitermate fijngevoelig weergegeven en eindigt diep ontroerend.
Derde hoofdfiguur is Nils Kant. Hij is de zoon van de rijkste familie op Öland, door zijn moeder rot bedorven. Hij is een asociale eenling, zonder moreel waardebesef, die zichzelf voortdurend loopt te vergoelijken. Dit personage is zo complex dat het enigszins risicovol is er meer over uit te weiden: het is aan de lezers om hem, ieder voor zich, in te schatten en te beoordelen.
Vanaf de eerste bladzijden ontplooit de auteur twee verhaallijnen: de zoektocht van Gerlof en even later ook van Julia situeert zich in het heden, de levensgeschiedenis van Nils Kant begint als hij tien jaar oud is, in 1936. Aanvankelijk − en gedurende een hele tijd − blijft het voor de lezer een raadsel wat beide geschiedenissen met elkaar te maken kunnen hebben, maar gaandeweg haken heden en verleden sterker in elkaar en wordt het mysterie vezel per vezel ontrafeld... Prachtig hoe Theorin telkenmale rimpelloos wisselt tussen beide tijdsdimensies; nooit bruusk, nooit onverwacht.
Al dat lyrische proza zou haast doen vergeten dat 'Schemeruur' in de eerste plaats een thriller is, en wat mij betreft een zoals een Scandinavische thriller behoort te zijn. De spanning ligt meestal stilletjes op de loer, is onderhuids voelbaar. Af en toe laat Theorin het verhaal in galop gaan. Dat zorgt voor enkele nagelbijtende spanningsmomenten, maar snel neemt de auteur de teugels weer vast om de spanning beheerst in te tomen ... tot aan de ontknoping. Die komt écht als een donderslag bij heldere hemel: geheel onverwacht, onmogelijk te voorzien, een verrassing van formaat!
"Eenvoud is de opperste vorm van verfijning" is een wijs gezegde... Ik zou voor 'Schemeruur', waarin de stilte vaak even veelzeggend is als wat de auteur met woorden vertelt, geen betere omschrijving kunnen bedenken.
(*) De alvaret, voluit Stora Alvaret, is een plateau op Zuid-Öland. Het is een woest steppegebied van 25000 hectare, zonder bomen maar met een ruige plantengroei. Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Stora_Alvaret
September 1972... De bijna zesjarige Jens verblijft bij zijn oma Ella en opa Gerlof Davidsson op het eiland Öland. Op een mistige herfstdag ontsnapt hij even aan de aandacht van zijn grootouders, wandelt de tuin in, klautert over de afsluiting, trekt de alvaret(*) op, verdwijnt, en wordt niet meer gevonden.
Twintig jaar later... Julia, de moeder van Jens, heeft Öland verlaten en woont nu in Göteborg. Door het jarenlange verdriet is ze goeddeels geïsoleerd geraakt van haar familie, en zelf heeft ze zich beschuldigend afgekeerd van haar vader Gerlof. Die is nu weduwnaar en woont nog altijd op Öland, in een verzorgingstehuis. Daar ontvangt hij op een dag een postpakket met daarin een sandaaltje dat zijn kleinzoon droeg op de dag van zijn verdwijning... Gerlof vraagt daarop Julia terug te keren naar Öland.
De Zweedse schrijver Johan Theorin vertelt zijn verhaal stil, ingetogen, beheerst en rustig, maar met een sluipende, fluweelzachte intensiteit die de lezer onmerkbaar bij de hand neemt en niet meer loslaat. Theorin wíl dat de lezer het verhaal in zijn hart sluit, dat hij de personages aanvoelt in al hun goedheid of verdriet of slechtheid, en daar slaagt hij in, zonder dat de lezer zich daar terdege van bewust is. De karakters zijn prachtig neergezet, en daar heeft Theorin niet veel woorden voor nodig. Hij beschrijft geen gevoelens, maar injecteert ze in verdunde oplossing recht in het hart van de lezer. Die voelt bijvoorbeeld hetzelfde verdriet dat de moeder, ook na twintig jaar, nog altijd voelt. Julia's tranen zijn opgedroogd, het verdriet zit als een loden bol in haar binnenste, het heeft haar gevoelens afgestompt, het heeft haar geestelijk gebroken en deels lichamelijk verziekt. Aan menselijk contact geeft ze alleen nog toe als het moet. Julia gaat alleen door het leven. Maar eenmaal terug op Öland hervindt ze toch wat zelfvertrouwen en verandert ze, langzaam en met voorzichtige stapjes...
Op dezelfde manier voelt de lezer ook de opflakkerende vastberadenheid van Gerlof nadat hij het sandaaltje van zijn kleinzoon heeft ontvangen. De voorbije twintig jaar leefde hij als verscheurd tussen een schuldgevoel over zijn onoplettendheid van weleer en het verdriet over de verdwijning van zijn kleinkind, maar nu wil hij antwoorden vinden. Zijn onderzoek brengt hem ook nader tot zijn dochter, hoewel zij hem aanvankelijk niet in haar leven toelaat. Het toenaderingsproces tussen vader en dochter is uitermate fijngevoelig weergegeven en eindigt diep ontroerend.
Derde hoofdfiguur is Nils Kant. Hij is de zoon van de rijkste familie op Öland, door zijn moeder rot bedorven. Hij is een asociale eenling, zonder moreel waardebesef, die zichzelf voortdurend loopt te vergoelijken. Dit personage is zo complex dat het enigszins risicovol is er meer over uit te weiden: het is aan de lezers om hem, ieder voor zich, in te schatten en te beoordelen.
Vanaf de eerste bladzijden ontplooit de auteur twee verhaallijnen: de zoektocht van Gerlof en even later ook van Julia situeert zich in het heden, de levensgeschiedenis van Nils Kant begint als hij tien jaar oud is, in 1936. Aanvankelijk − en gedurende een hele tijd − blijft het voor de lezer een raadsel wat beide geschiedenissen met elkaar te maken kunnen hebben, maar gaandeweg haken heden en verleden sterker in elkaar en wordt het mysterie vezel per vezel ontrafeld... Prachtig hoe Theorin telkenmale rimpelloos wisselt tussen beide tijdsdimensies; nooit bruusk, nooit onverwacht.
Al dat lyrische proza zou haast doen vergeten dat 'Schemeruur' in de eerste plaats een thriller is, en wat mij betreft een zoals een Scandinavische thriller behoort te zijn. De spanning ligt meestal stilletjes op de loer, is onderhuids voelbaar. Af en toe laat Theorin het verhaal in galop gaan. Dat zorgt voor enkele nagelbijtende spanningsmomenten, maar snel neemt de auteur de teugels weer vast om de spanning beheerst in te tomen ... tot aan de ontknoping. Die komt écht als een donderslag bij heldere hemel: geheel onverwacht, onmogelijk te voorzien, een verrassing van formaat!
"Eenvoud is de opperste vorm van verfijning" is een wijs gezegde... Ik zou voor 'Schemeruur', waarin de stilte vaak even veelzeggend is als wat de auteur met woorden vertelt, geen betere omschrijving kunnen bedenken.
(*) De alvaret, voluit Stora Alvaret, is een plateau op Zuid-Öland. Het is een woest steppegebied van 25000 hectare, zonder bomen maar met een ruige plantengroei. Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Stora_Alvaret
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Robert Van der Meiren
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
