Lijvig maar interessant werk

Alette Smeulers is hoogleraar criminologie en heeft al decennia onderzoek gedaan naar oorlogsmisdadigers, genocideplegers en terroristen. Haar werk draait om het begrijpen van daderschap in extreme situaties: van dictators tot uitvoerders op de grond. Ze combineert academische diepgang met een drive om complexe thema’s toegankelijk te maken voor een breder publiek.

Dit boek van 684 pagina’s is inderdaad een stevige pil, maar verrassend genoeg leest het niet log en zwaar. Smeulers neemt je mee langs de gruwelen van de 20e en 21e eeuw: van de Holocaust en Rwanda tot de aanslagen in Madrid en Brussel. Wat mij vooral raakte, is hoe ze laat zien dat daders vaak geen monsters zijn, maar mensen die onder bepaalde omstandigheden verschrikkelijke keuzes maken. Dat maakt het verhaal niet alleen informatief, maar ook confronterend. Je krijgt het gevoel dat je steeds dieper in een spiegel kijkt: hoe ver zou jij zelf gaan als de druk groot genoeg werd? Het boek is dus niet enkel een opsomming van feiten, maar een zoektocht naar de menselijke kant achter onmenselijke daden.

De schrijfstijl is helder en toegankelijk, ondanks de zware materie. Smeulers schrijft niet droog-wetenschappelijk, maar in een toon die je bij de les houdt. Soms merk je wel dat bepaalde passages wat herhalend zijn; ze wil haar punt stevig onderbouwen, maar dat kan de vaart eruit halen. De “personages” zijn in dit geval echte mensen: dictators, tussenpersonen, uitvoerders. Ze worden niet geromantiseerd, maar nuchter geportretteerd. Toch miste ik af en toe meer persoonlijke anekdotes of verhalen die de lezer nog dichter bij de daders brengen. Het blijft soms wat afstandelijk, alsof je door een museum loopt met bordjes vol uitleg, maar zonder dat je de stemmen van de mensen zelf hoort.

Angstaanjagend normaal is een lijvig maar meeslepend werk dat je laat nadenken over de dunne lijn tussen menselijkheid en gruwel, al had het met wat meer variatie en minder herhaling nóg krachtiger kunnen zijn.