Historische fictie over leven en overleven

In de winter van 1941 arriveert Paul Bauer, kapitein en legerchirurg bij de Wehrmacht, bij een landgoed in midden Rusland waar hij samen met het medisch team van zijn compagnie een veldhospitaal op zal zetten. Het blijkt om Jasnaja Poljana te gaan, het huis van wijlen Leo Tolstoj, schrijver van onder andere het meesterwerk Oorlog en vrede. Het overgrote deel van de inboedel is door waarnemend hoofdconservator Katerina Troebetzkaja en haar team in veiligheid gesteld, maar in de bibliotheek bevindt zich nog een Duitstalig exemplaar van Oorlog en vrede dat door Bauer van de verbrandingsoven wordt gered. Bauer wordt als contactpersoon voor Katerina aangesteld en hoewel ze totaal niet onder de indruk is van de Duitse indringers en haar afkeuring bij iedere mogelijkheid in het voordeel van het Rode Leger laat blijken, krijgt hun contact vorm.
Naarmate de dagen verstrijken daalt de temperatuur en de extreme koude zorgt ervoor dat de zwaargewonde mannen die van het front op Bauer’s operatietafel belanden, naast oorlogswonden ook last hebben van bevriezingsverschijnselen. Bauer heeft zijn bedenkingen over de oorlog, maar de Wehrmacht is nog steeds overtuigd van een overwinning op het Slavische volk, zo ook enkele collega’s die zich vrijwillig laten injecteren met een experimenteel middel dat bepaalde eigenschappen versterkt.
Bauer trekt zich steeds vaker terug, leest in Tolstoj’s werk en praat hierover met Katerina. Op intellectueel niveau zijn ze aan elkaar gewaagd en langzaamaan worden hun gesprekken persoonlijker. Bauer die na de dood van zijn vrouw het leven op een zijspoor heeft gezet, begint nieuwe hoop te koesteren. Maar de oorlog eist loyaliteit aan hun land en als beide partijen tegenover elkaar staan, zal er een moeilijke keuze moeten worden gemaakt.

Er zijn veel oorlogsverhalen geschreven en gefilmd, die voornamelijk de gevechtslinie in beeld brengen. Deze roman legt de nadruk op het medische team achter de gevechtseenheden, dat voor de mannen aan het front ontzettend belangrijk is. Er worden dan ook veel chirurgische handelingen getoond, die op een humane manier beschreven zijn en een goed beeld geven van een veldhospitaal in oorlogstijd.

Vanaf de eerste bladzijde reis je direct mee met hoofdpersonage Paul Bauer en worden de vele bijpersonages geïntroduceerd die overigens goed te onderscheiden zijn. Romantiek is delicaat aanwezig en wordt onder druk van het Nazisme en het Stalinisme mooi in beeld gebracht. Halverwege verandert er iets in de opbouw van het verhaal wat voor verdieping van de leeservaring zorgt. Voorts wordt er doorheen het boek regelmatig gerefereerd aan de nalatenschap van Tolstoj in brede zin, maar het doet geen afbreuk aan het verhaal als je nog nooit iets van hem hebt gelezen, zoals ikzelf. Ik heb namelijk erg van dit boek genoten.

QUOTE:
‘Waarom? Omdat ik een vrouw ben?’
‘Omdat u een mens bent,’ zei hij. Bij het zien van haar sarcastische blik voegde hij eraan toe: ‘Een beschaafd mens, bedoel ik.’