Literatuur met een hartslag

Confrontaties is de debuutroman van Simone Atangana Bekono, al is ze geen nieuwe speler in het literaire veld. Eerder viel de auteur al in de prijzen met haar dichtbundel en op het internet kun je genieten van de krachtige manier waarop ze haar poëzie brengt. Die intensiteit en cadans vindt de lezer ook terug in haar verhaal over een meisje dat opgenomen wordt in een jeugdinstelling, en daar in het reine tracht te komen met zichzelf en haar verleden.

Wat meteen opvalt is dat de roman geschreven is vanuit een ik-perspectief en dat de tegenwoordige tijd gebruikt wordt. Hierdoor stap je als lezer samen met Salomé de instelling voor jeugddelinquenten binnen en onderga je net als zij alle indrukken voor het eerst. Kleine details geven de troosteloosheid weer; de schimmel op de muur, een kapotte stoel, de gesloten houding van de andere meisjes.

Dat Salomé intelligent is, wordt in eerste instantie expliciet vermeld door haar CITO-score – een gegeven dat Vlaamse lezers weinig zal zeggen, net als een aantal andere verwijzingen die typisch Nederlands zijn. Dat ze terechtkomt op een blanke school waar ze het mikpunt van spot is, zal wel voor elke lezer duidelijk zijn. Er is iets uit de hand gelopen, maar wat er precies gebeurd is kom je pas later in het verhaal te weten.

Aanvankelijk bekijkt Salomé haar nieuwe omgeving op een kille, afstandelijke manier, alsof het allemaal nog niet tot haar doordringt. Haar vermoeden dat haar therapeut racistisch is, wakkert haar vuur echter aan. Op dat moment wordt ze een betrokken personage dat scherpe analyses maakt en zich staande probeert te houden in een wereld die ze amper begrijpt.

Het grootste deel van de roman speelt zich af in het hoofd van Salomé. In de instelling heeft ze geen andere keuze dan het verleden op te rakelen en daar betekenis aan te geven. Dat is een moeilijk proces, waarbij haar gedachten in cirkels blijven draaien. Een aantal thema’s worden wel aangeraakt, maar dan is de gedachte alweer weg. Omdat ze niet diepgaand worden uitgewerkt, stagneert het verhaal te vaak. De schrijfstijl en het ritme stuwen de lezer voort, maar de inhoudelijke spanning valt grotendeels weg.

Het ritme wordt onder meer bepaald door herhalingen en verwijzingen naar geluiden. Die cadans loopt als een hartslag door het verhaal heen en verslapt op geen enkel moment. De intensiteit wordt goed gebalanceerd met gevoeligere passages. Zo is het knap hoe de auteur vorm geeft aan niet-tastbare zaken:

'Je raakt omsingeld door spanning. Het trilt en zoemt en wordt dik en groot en tastbaar. Dan barst het even, daarna is het weer normaal.'

Thuis heeft Salomé altijd geleerd dat ze hard moet werken en niet moet zeuren. In de instelling wijst een meisje haar erop dat het nu net de bedoeling is om emoties te tonen; 'huilen, bitch.' In het eerste deel lijkt Salomé gevangen te zitten in die tweedeling, maar naar mate de roman vordert krijgt ze alsnog een levensechte invulling: ze is een puber, een dochter, een zus, een zwarte op een blanke school, een slachtoffer en een dader. Die verschillende rollen hebben allemaal een impact en geven het geheel oneindig veel schakeringen.

Confrontaties is geen boek voor wie van pageturners houdt. Het is eerder een roman die doet denken aan een bevroren rivier. Aan de oppervlakte is alles ijzig kalm, maar daaronder kolkt het. Wanneer je de moeite neemt om door de ijslaag heen te kijken, ontdekt je een aantal ontwikkelingen die je een boeiende leeservaring kunnen bezorgen.