Over loyaliteit, zwijgen en de tol van vriendschap

Hal Ebbott maakt met zijn debuutroman Vrienden onder elkaar een indrukwekkende entree in de literaire wereld. Wat begint als een luchtig familiedrama transformeert op subtiele manier in een indringende psychologische roman over loyaliteit, verantwoordelijkheid en de complexiteit van menselijke relaties.

Centraal in het verhaal staan Amos en Emerson, twee vijftigers die al sinds hun studententijd bevriend zijn. Hun levens zijn innig met elkaar verweven: hun echtgenotes en dochters zijn ook met elkaar bevriend, en de twee gezinnen brengen geregeld tijd samen door. De roman opent met een weekendje weg, waar beide families samenkomen om de verjaardag van Emerson te vieren.

Ebbott blinkt uit in het observeren van het alledaagse. Kleine gebaren, nietszeggende woorden, en dagdagelijkse uitwisselingen leggen de dynamieken tussen de personages genadeloos bloot. Zo geeft de eerste zin over Emerson en zijn vrouw veel prijs over hun huwelijk: “Emerson had zijn vrouw gekust toen hij binnenkwam, zoals het hoorde.” Van in het begin maken dit soort details ook duidelijk dat er heel wat is tussen Amos en Emerson dat ze niet kunnen of willen zeggen. In hun jonge jaren was hun vriendschap een vanzelfsprekende, bijna broederlijke verbondenheid. Maar nu ze vijftigers zijn, komen er barsten in dat fundament. De heimelijke irritaties en jaloezie bouwen de spanning op naar de tragedie die zich later zal afspelen.

Wat de roman krachtig maakt, is niet die gebeurtenis zelf, maar hoe de personages ermee omgaan – of juist niet. Door een wisselend perspectief en flashbacks, krijgt de lezer inzicht in de gedachten en drijfveren van de personages. De vragen die worden opgeworpen zijn niet eenvoudig te beantwoorden. Ebbott oordeelt niet, en komt ook niet met pasklare antwoorden. Het is aan de lezer om zichzelf te positioneren ten opzichte van de verschillende meningen en mogelijkheden. Vertaler Auke Leistra weet de gelaagde stijl te behouden. De toon blijft trefzeker, de dialogen geloofwaardig, de ondertoon geladen maar nooit zwaar op de hand.

Amos en Emerson zijn geen karikaturen van mannelijke vriendschap, maar complexe figuren die worstelen met schuld, loyaliteit en de vraag wat het betekent om een goede vriend, een goede echtgenoot en een goede vader te zijn. Op een bepaald moment vraagt Amos aan Emerson: “Wat ben ik voor jou? Waar dien ik voor? Waarom wilde je mij in je leven hebben?” Het zijn confronterende vragen die raken aan iets universeels: de rol die we spelen in het leven van een ander, en hoe die rol met de jaren kan veranderen – soms ongemerkt, soms met schokkende helderheid.

Vrienden onder elkaar toont hoe een vriendschap die ooit onaantastbaar leek, onder druk komt te staan – en hoe pas dan duidelijk wordt wat ze werkelijk waard is. Voor lezers die houden van romans met psychologische diepgang en morele complexiteit is dit een absolute aanrader.