Maatschappij getekend door haar verleden

Maribor, Slovenië (toenmalig Joegoslavië), begin jaren 1960. Danijel is een adolescent die de wereld waarin hij leeft observeert en tracht te verklaren. Het is een maatschappij die getekend is door haar verleden. De oorlog is al meer dan 15 jaar voorbij maar waarom wordt er nog dagelijks over gepraat bij hem thuis? Wat voor iemand is de nieuwe buurvrouw die op een lenteochtend uit de trein vanuit het Oostenrijkse Karinthië aankomt? En wie kan Danijel vertrouwen in zijn zoektocht naar verklaringen van wat er om hem heen gebeurt?
Drago Jancar neemt de lezer mee naar Maribor, het Sloveense stadje aan de Drava dat net voor zijn geboorte bekendstond als Marburg an der Drau. Mensen komen, anderen gaan. Gods geboden zijn vervangen door de richting die Tito’s Rode Ster aanwijst. Met Danijel als waarnemer, komt een halfjaar met een reeks dramatische gebeurtenissen tot leven…

Net als in “Die nacht zag ik haar” (2018) en “En ook de liefde” (2019), toont Drago Jancar zich een auteur die zijn metier door en door beheerst. Met de grootste zorg zet hij de belangrijkste personages neer, brengt contextgegevens aan en zorgt voor een waaier aan emoties. Zo ontstaan heel wat verhaallijnen die tot ontwikkeling komen. Toch vind ik dit boek – in vergelijking met de 2 voorgaande – het minst boeiend. Er is een minder duidelijke plot-ontwikkeling en een zekere langdradigheid dringt zich op. Deze roman belicht evenals de 2 genoemde een tijdsegment uit de Sloveense maatschappij. Ditmaal zoals ze zich ontwikkelde in de eerste decennia na WO II. Het land likt de wonden van de voorbije strijd. Wie won waant zich aan de juiste kant van de geschiedenis; wie ervan verdacht wordt op één of andere manier aan de verkeerde zijde te hebben gestaan, zal het geweten hebben. Een nieuwe wereld van vooruitgang, rechtvaardigheid en vrede zou zijn ontstaan. Maar van die maatschappij, die door veel bloedvergieten tot stand werd gebracht, blijft niet veel meer over dan mythes, liederen en slogans. Want wat voor een ontwortelde, inktzwarte tijd moet dat daar geweest zijn? Vele mensen waren gedwongen geweest om te verhuizen, het beleven van een godsdienst lag aan banden en niemand was veilig voor de agenten van de geheime dienst… Sommigen namen hun toevlucht tot drank, geweld of seks. Of ze koesterden zich in een uitgestelde heldenstatus omdat ze ooit een partizanenbestaan hadden geleid. Binnen dit kader gebeurden dingen die - zoals Jancar het formuleert - deel uitmaken van “het grote verhaal van het leven, die zich sinds het ontstaan van de wereld in ontelbare varianten hebben afgespeeld”… Belangwekkende details, pittoreske natuurbeschrijvingen en verrijkende wetenswaardigheden maken er een pittig relaas van.
Wie de 2 genoemde werken van deze auteur las - waarin verschillende personages hun versie weergaven - weet dat Jancar een meester is in het innemen van een bepaald vertelperspectief. Ditmaal kruipt hij in de huid van één persoon - de adolescent Danijel - die zelf vanuit verschillende invalshoeken zijn verhaal vertelt: als ongeborene (1), als naïeve jeugdige waarnemer, vanuit zijn dromen of als volwassene die terugblikt. Droom en realiteit, beide tegelijk.

(1) Slobodan Snajder maakt in “De reparatie van de wereld” (2020) eveneens gebruik van deze verteltechniek.

***
Toegevoegd aan mijn lijst "Balkan": literatuur van Balkanauteurs of van niet-Balkanschrijvers waarin de Balkanregio (Albanië, Bosnië&Herzegovina, Kosovo, Kroatië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië en Slovenië) een belangrijke rol speelt.