Spiegels, groeien en veel nuance

Een indrukwekkend verhaal over verslaving, onzichtbare kindermishandeling, zelfliefde en groei. Zou ik dit als tienjarige aan hebben gekund? Nee, ik persoonlijk zeer zeker niet. Maar voor brugklassers zou ik dit verhaal absoluut aanbevelen. Een mooie mix van hoop en verdriet, opgeleukt met een schildpad die naast gezelschap ook een spiegel is, en een interessante achterbuurjongen die stiekem toch wel heel leuk is. Een belangrijk thema, met veel nuance voor alle betrokkenen geschreven, zonder veroordeling, ik vind het knap!


Doofstom is een verouderde term
Vis verzint een verhaal over een persoon die niet kan horen of praten en gebruikt daarbij de verouderde term doofstom. Deze term wordt niet meer gebruikt omdat 'stom' de link met domheid heeft, met lage intelligentie. Terwijl doofheid niks met intelligentie te maken heeft. Daarbij kunnen sommige dove mensen misschien niet (goed) praten, maar communiceren kunnen ze wél, doofstom schetst ook in die zin een verkeerd beeld. Tegenwoordig gebruiken we gewoon de term doof!

Vervolgens overdenken Vis en de schildpad wat erger zou zijn, niet kunnen horen of niet kunnen praten? Dit is validistisch. Handicap wordt neergezet als keus en als ergste uitkomst. Je speelt een spelletje 'wie heeft het er het zwaarste leven?' "Beide zijn vreselijk" wordt er vervolgens gezegd... Er is geen enkele aandacht voor de rijke cultuur van Doven. Er wordt kort aangestipt dat de jongen een manier vindt om met de zee te communiceren, maar hij blijft afgesloten van de mensenwereld. Erg jammer! De focus blijft liggen op nuttig moeten zijn en iets moeten bijdragen aan de maatschappij. Al ben ik wél blij dat Vis tenminste niet kiest voor een magische genezing!


Simon de schildpadspiegel
'Ben jij ook niet gewenst,' is het eerste wat Elvis hardop tegen de schildpad zegt. Een gedachte die blijkbaar overheersend is. En dat is ook niet zo vreemd met wat ze in de nachten vaak moet aanhoren; de tirades en scheldpartijen van haar moeder als die te veel heeft gedronken. Maar Simon lijkt niet te oordelen, een verademing voor haar. Het was voor mij haast alsof Simon een reflectie van Vis was. Als ze elkaar voor het eerst aankijken, omschrijft Elvis haar uiterlijk in gedachten, alsof ze in de spiegel kijkt. Een letterlijke reflectie; haar donkere krullen en het spleetje tussen haar tanden. Maar de rol die de schildpad in het verhaal aanneemt lijkt een metaforische reflectie van hoe het met Elvis gaat. Hij is zijn eigen personage, maar toch ook een stukje een weerspiegeling. En dat vond ik onwijs mooi gedaan.


Ik haathoud van je
Wat ik wel heel mooi vond om te zien, iets wat ik soms mis in media met verslaving als onderwerp, is dat het niet zozeer over schuld ging. De moeder werd niet beschuldigd of lelijk gemaakt. De vader werd niet de grond in getrapt door het hoofdpersonage of de mensen om haar heen omdat hij er bij weg is gegaan. Elvis geeft zichzelf ook niet volledig de schuld (en beseft later dat het überhaupt haar schuld niet is, dat haar moeder drinkt). En haar moeder komt aan het einde van het verhaal niet met smoesjes maar is eerlijk. Ook de bijstanders die iets vermoeden maar niet hebben ingegrepen werden niet beschuldigd of gestraft. Dit verhaal is met zo ontzettend veel nuance geschreven, met inleving voor alle mensen betrokken. Het is namelijk een ingewikkelde situatie en mensen weten vaak niet wat ze kunnen doen, en wat het beste is voor de kinderen.

Vis heeft zelfs nog een soort empathie voor haar moeder, ze ziet haar moeder nog als compleet mens. Niet alleen als ‘de alcoholist’. Iets wat veel mensen die te maken hebben met een verslaafde in hun omgeving vaak verliezen. Een persoon wordt op een gegeven moment vaak bestempeld als hun verslaving en mensen vergeten (om) te kijken naar de persoon erachter. Er is veel waar ze boos om is, maar toch is er geen volledige haat. Er is ook nog liefde. En dit omvat voor veel mensen denk ik goed de complexiteit van (familie)relaties.


Zaadjes planten
Als laatste wil ik het hier nog over hebben. Het planten van zaadjes. In zulke situaties moeten de getroffen mensen vaak toch echt zelf tot inzicht komen. Vooral mensen als Vis. Andere personages proberen haar duidelijk te maken, als ze het aandurft om iets over haar thuissituatie te delen, dat het absoluut niet normaal is hoe het er bij haar thuis aan toe gaat. En Vis is geneigd om het voor haar moeder op te nemen. In die gesprekken krijgen de omstanders niet te horen wat ze willen horen. Vis vraagt niet om hun hulp, geeft niet toe, zegt niet dat ze weg wil. Maar doordat omstanders de dingen benoemen, worden er zaadjes geplant. En uiteindelijk groeit daar iets uit. Het planten, dat doen de mensen om haar heen. Maar het groeien en het oogsten, dat doet Vis zelf. Een proces van groei maakt Vis door, net als elk mens blijft groeien door de dingen die we meemaken en horen. En als de tijd rijp is, kan Vis gaan oogsten. Het is niet altijd onze verantwoordelijkheid om in zulke situaties te oogsten. Maar het is wel onze taak om zaadjes te planten en een veilige omgeving te bieden en creëren zodat mensen als Vis kunnen groeien.