Actuele roman over op hol geslagen technologie

Al die jaren vroeg ik me af waar dat bejubelde boek over zou gaan. Generatieroman over textielfabrikanten? Kritiek op het stuurloze land der Belgen? Wat blijkt? 't Is een gelaagd sf-achtig pleidooi voor vrijheid en tégen technologie, verweven met familieruzies en romantische verwikkelingen. Dít mag echt een ideeënroman heten. En wat blijkt nog meer? Dendermonde is geen Belg maar een Drent, die zijn achternaam (Hazelhoff) niet verward wilde laten worden met die van de verzetsheld-schrijver met de dubbele achternaam.
Wat zijn die ideeën? De waarachtige liefde, de ‘tweezaamheid’ is waar het om gaat. Zuiverheid en schoonheid moeten ons zoel zijn. Herhaaldelijk wordt verzucht dat de wereld aan vlijt ten onder gaat: zalig nietsdoen kan toch zoveel meer voldoening geven dan al dat streven en streven. De als negatief ervaren maatschappij buitensluiten - Dendermondes hoofdpersonen zijn er sterren in, schrijft D.W. van der Klis in de essaybundel 't Is vol van schatten hier... (1986). Ook - in zijn minder gelezen - gedichten gaat het om de essentie van het leven.

Nog het meest verrassend is hoe actueel dit meer dan 50 jaar geleden geschreven boek nu is. Sommige experimenten van de op hol geslagen wetenschapper die een heel dorp platwalsen om er een geheimzinnig wetenschappelijk complex neer te zetten, zijn zelfs beangstigend dicht bij de realiteit. Zo is dochter Helen bezig met pillen die iedereen tot een aangepast burger maakt. Broer Bert kan met een drone-achtig apparaat door muren heen in huizen op eettafels kijken en beelden van mensen veraf tot op centimeters van hun gezicht naderen. Ze zijn volgend Dendermonde hélemaal op de verkeerde weg. De - waarschijnlijk behoorlijk autobiografische - levensgenieter Alec houdt ze dat de één na de ander voor. En niet zonder effect. In tegenstelling tot later werk is hier nog een happy end. Het boek is wel wat chaotisch, de auteur liet meermalen weten er ook niet erg tevreden over te zijn, maar toch, het ontstijgt de beperkingen die je zo vaak ziet in Nederlandse romans ('is het nou sf, een thriller of Echte Literatuur' - iets waar ze inde VS niet zo moeilijk over doen).
Een bere-interessante figuur ook, die man achter Dendermonde ('ik dender over de wereld'). Elsschotse lichtvoetigheid en Belcampiaanse fantasie ontspruiten aan een rusteloze journalist. Hij volgde een opleiding tot onderwijzer, werkte voor De Groene Amsterdammer, Het Parool en de Vara. Rancuneus werd hij voor 'veelschrijver' uitgemaakt. Jubileumboeken, tv-teksten, interviews, hij pakte alles aan. De types die hij zo leerde kennen, kon hij weer in zijn boeken gebruiken. Toen zijn eerste vrouw stierf, bleef hij achter met een kind van 2 en dronk zich bijna dood. Die dochter overleed later aan een overdosis, wat hem altijd bleef achtervolgen.
In 1962 stopte hij met drinken en legde hij zich toe op gelukkig oud worden. In een interview zei hij: ,,Ik ervaar het uitstel van sterven iedere dag weer als een wonder. Nog net het stoeprandje gehaald! Ik zou wel van de daken willen schreeuwen: 'Jullie zijn allemaal klootzakken dat jullie niet weten hoe fijn het is dat je er nog bent'.

Vooral in zijn gedichten vind je lofliederen op eenvoudig geluk:
Geluk, broeders, en zusters, is een snuifje dood
in de gewoonte van douche, thee en tarwebrood
er voluit wezen en er even niet goed zijn.

Nederland, nee heel dat volle en kneuterige Europa benauwde hem. Op zijn 58ste vestigde Dendermonde zich in Florida. Hij bleef maar schrijven. Tientallen boeken verschenen, nog vele andere bereikten nooit het stadium van publicatie, en nog meer bleven er in zijn hoofd achter.
"Ik heb nog genoeg stof om tot mijn 106e door te gaan met schrijven." In 2004 overleed Dendermonde, toch nog 84 geworden.