Lezersrecensie
Geef je over aan slow-reading en een kunstgeschiedenis van de verbeelding
Peter Delpeut (1956) is naast auteur ook filmmaker. Na verschillende films, novelles, een essayistisch reisboek en meerdere boeken over fietsen gemaakt te hebben, debuteerde Delpeut in 2006 als romanschrijver met Het vergeten seizoen. Deze roman werd genomineerd voor de Gerard Walschapprijs en bekroond met de Halewijnprijs in 2007. In 2010 verscheen een essay over de genoegens van de verbeelding van zijn hand en in 2012 een nieuwe roman; Kruisverhoor. In augustus 2018 verscheen zijn laatste werk, het omvangrijke In het zwart van spiegel.
Delpeut vertelt in dit boek het verhaal van een filmmaker die lijdt aan een oogkwaal die langzaam maar zeker zijn blikveld vernauwt, alsof de gordijnen voor een theaterpodium steeds een beetje verder dichtgetrokken worden. Het hoofdpersonage gaat op zoek naar geschilderde landschappen en reist in het voetspoor van de zeventiende-eeuwse landschapsschilder Claude Lorrain door Europa met al haar kunstverzamelaars en eigenzinnige schilders, op zoek naar Lorrains schilderijen, zijn leven, maar ook naar zijn eigen verleden.
Roman, geschiedenis van de kunsten, liefdesgeschiedenis, essay, reisverhaal; In het zwart van de spiegel is het allemaal tegelijk. Sterker nog, men zou het werk van Delpeut tekort doen door maar één van deze labels op zijn boek te plakken, juist de verweving van al deze vormen en genres maakt zijn lijvige boek zo interessant. De verwijzingen naar beeldende kunst en literatuur, in het bijzonder de steeds terugkerende knipogen naar het verhaal van Lazarus en de verhalen uit de Metamorfosen van Ovidius, evenals de beschrijvingen van talloze landschapsschilderijen maken dit boek een genot voor elke kunstliefhebber. “Zonder een flinke dosis verbeelding wordt de geschiedenis van de kunsten niet geschreven, wat verklaart waarom ik me er zo goed in thuisvoel.”
Verbeelding, daar ontbreekt het de auteur niet aan. Tegen het einde van het boek en met name in het laatste deel wordt de roman van Delpeut steeds meer dat; een roman. De beschrijvingen van landschappen en kunstwerken maakt langzaam plaats voor het leven van het hoofdpersonage, waarbij het opvallend is dat de auteur dit verhaal steeds afzet tegen films en romans. Het naamloze hoofdpersonage lijkt keer op keer te willen bevestigen dat zijn verhaal niet fictief is. Zijn herinneringen spelen hierin ook een belangrijke rol. “Het geheugen bestaat uit sporen waarvan de meeste zich verborgen houden, totdat een toevallige gebeurtenis een onverwachte verbinding legt en een weg opent die niet was voorzien.” Het leven in herinneringen, die zich steeds op andere plekken lijken vast te bijten, lijkt het enige leven waartoe het hoofdpersonage nog in staat is.
Daarom blijft het boek een zoektocht, een die door Delpeut bijna als een bezetene onderbouwd wordt. In het zwart van de spiegel is geen gemakkelijk boek, maar wel een heerlijk boek om je als kunst- en cultuurliefhebber in te verdiepen. Wie houdt van ‘slow-reading’ in de beste zin van het woord is aan het goede adres. Lange beschrijvingen van de landschappen en kunstwerken die het hoofdpersonage op zijn weg tegenkomt worden afgewisseld met veel achtergrondinformatie over de kunstenaars en andere figuren waarnaar zijn zoektocht leidt.
Ondanks deze verschillende ellenlange uitweidingen weet Delpeut steeds opnieuw de aandacht van de lezer vast te houden en de nieuwsgierigheid op te wekken. In het zwart van de spiegel maakt een hoop los in de lezer, een drang naar het opzoeken van elk besproken kunstwerk of aangehaalde citaat bijvoorbeeld, maar het blijkt al gauw onbegonnen werk. Het boek is misschien zelfs beter te lezen met het gebruik van wat de lezer aangereikt wordt en het gebruik van de eigen verbeelding. “Regenwolken schoten door het hemelgewelf, in gevecht met de zon, die grillige vlekken over het vlakke land strooide, het natte groen van het gras deed oplichten, door de wind opgejaagde golven in de rivier liet opflitsen, schitteringen waarvan ik duizelde.”
In het zwart van de spiegel nodigt uit tot wandelen, dwalen en verdwalen, zowel in als buiten het boek. “Het plezier de aarde te bewonderen om haar schoonheid, er een genoegen voor de ogen in te zoeken, is eerst uitgedacht in verf en pas daarna een fysieke ervaring geworden.” Een boek waar je, ondanks de moeite die er wellicht voor nodig is, heel veel uit kunt halen en waar je als lezer achthonderd pagina’s lang plezier aan beleeft. Aan de roman van Delpeut kun je je niet anders dan compleet overgeven, met alle gevolgen van dien.
Delpeut vertelt in dit boek het verhaal van een filmmaker die lijdt aan een oogkwaal die langzaam maar zeker zijn blikveld vernauwt, alsof de gordijnen voor een theaterpodium steeds een beetje verder dichtgetrokken worden. Het hoofdpersonage gaat op zoek naar geschilderde landschappen en reist in het voetspoor van de zeventiende-eeuwse landschapsschilder Claude Lorrain door Europa met al haar kunstverzamelaars en eigenzinnige schilders, op zoek naar Lorrains schilderijen, zijn leven, maar ook naar zijn eigen verleden.
Roman, geschiedenis van de kunsten, liefdesgeschiedenis, essay, reisverhaal; In het zwart van de spiegel is het allemaal tegelijk. Sterker nog, men zou het werk van Delpeut tekort doen door maar één van deze labels op zijn boek te plakken, juist de verweving van al deze vormen en genres maakt zijn lijvige boek zo interessant. De verwijzingen naar beeldende kunst en literatuur, in het bijzonder de steeds terugkerende knipogen naar het verhaal van Lazarus en de verhalen uit de Metamorfosen van Ovidius, evenals de beschrijvingen van talloze landschapsschilderijen maken dit boek een genot voor elke kunstliefhebber. “Zonder een flinke dosis verbeelding wordt de geschiedenis van de kunsten niet geschreven, wat verklaart waarom ik me er zo goed in thuisvoel.”
Verbeelding, daar ontbreekt het de auteur niet aan. Tegen het einde van het boek en met name in het laatste deel wordt de roman van Delpeut steeds meer dat; een roman. De beschrijvingen van landschappen en kunstwerken maakt langzaam plaats voor het leven van het hoofdpersonage, waarbij het opvallend is dat de auteur dit verhaal steeds afzet tegen films en romans. Het naamloze hoofdpersonage lijkt keer op keer te willen bevestigen dat zijn verhaal niet fictief is. Zijn herinneringen spelen hierin ook een belangrijke rol. “Het geheugen bestaat uit sporen waarvan de meeste zich verborgen houden, totdat een toevallige gebeurtenis een onverwachte verbinding legt en een weg opent die niet was voorzien.” Het leven in herinneringen, die zich steeds op andere plekken lijken vast te bijten, lijkt het enige leven waartoe het hoofdpersonage nog in staat is.
Daarom blijft het boek een zoektocht, een die door Delpeut bijna als een bezetene onderbouwd wordt. In het zwart van de spiegel is geen gemakkelijk boek, maar wel een heerlijk boek om je als kunst- en cultuurliefhebber in te verdiepen. Wie houdt van ‘slow-reading’ in de beste zin van het woord is aan het goede adres. Lange beschrijvingen van de landschappen en kunstwerken die het hoofdpersonage op zijn weg tegenkomt worden afgewisseld met veel achtergrondinformatie over de kunstenaars en andere figuren waarnaar zijn zoektocht leidt.
Ondanks deze verschillende ellenlange uitweidingen weet Delpeut steeds opnieuw de aandacht van de lezer vast te houden en de nieuwsgierigheid op te wekken. In het zwart van de spiegel maakt een hoop los in de lezer, een drang naar het opzoeken van elk besproken kunstwerk of aangehaalde citaat bijvoorbeeld, maar het blijkt al gauw onbegonnen werk. Het boek is misschien zelfs beter te lezen met het gebruik van wat de lezer aangereikt wordt en het gebruik van de eigen verbeelding. “Regenwolken schoten door het hemelgewelf, in gevecht met de zon, die grillige vlekken over het vlakke land strooide, het natte groen van het gras deed oplichten, door de wind opgejaagde golven in de rivier liet opflitsen, schitteringen waarvan ik duizelde.”
In het zwart van de spiegel nodigt uit tot wandelen, dwalen en verdwalen, zowel in als buiten het boek. “Het plezier de aarde te bewonderen om haar schoonheid, er een genoegen voor de ogen in te zoeken, is eerst uitgedacht in verf en pas daarna een fysieke ervaring geworden.” Een boek waar je, ondanks de moeite die er wellicht voor nodig is, heel veel uit kunt halen en waar je als lezer achthonderd pagina’s lang plezier aan beleeft. Aan de roman van Delpeut kun je je niet anders dan compleet overgeven, met alle gevolgen van dien.
1
Reageer op deze recensie
