Wel of niet de doodstraf? Een verduiveld dilemma

In Death Row, Marcusville, Ohio, bestaan de celnummers 4 en 5 niet. Deze zijn gereserveerd voor het Doodshuis, waar veroordeelden de laatste vierentwintig uren van hun leven verblijven. Een ander weetje dat de auteurs Roslund & Hellström in hun derde gezamenlijke thriller De uitlevering met ons delen is dat gedurende de vier minuten aanhoudende executies de lichten in alle gevangeniscellen bruut indringend flikkeren, vanwege het hoge stroomvoltageverbruik van de elektrocutie.

Zo nu en dan komt er een thriller voorbij, die je dieper raakt dan andere. De uitlevering is er een van. Het leven van de auteurs zelf is eigenlijk al een thriller. Anders Roslund, een maatschappelijk geëngageerde journalist, komt via zijn reclasseringswerk in aanraking met Börge Hellström, een ex-crimineel. Ze delen dezelfde ideeën over misdaadpreventie, strafrecht, opgelegde straffen, daders, slachtoffers en wraak. Gelukkig voor ons besloten ze deze interesses uit te werken en te publiceren in een aantal realistisch beschreven boekwerken.
Maatschappelijke en politieke betrokkenheid vind je terug in elke dikke pil van hun hand. Zo ging hun debuut Vaderwraak over pedofilie, Kluis 21 over vrouwenhandel en het imponerende Drie seconden over de vogelvrijheid van criminele infiltranten. Thrillers die moeiteloos te definiëren zijn als uitblinkers in het genre. Hetzelfde geldt voor De uitlevering, een beklemmend verhaal over de onmenselijkheid van de doodstraf, bijkomende wraakgevoelens en dilemma’s als de doodstraf dichterbij komt en je persoonlijk raakt.

Tijd is een issue in De uitlevering. Het aftellen van de dagen, uren en minuten tot zijn executiedatum is traumatisch voor John Schwarz – op zeventienjarige leeftijd veroordeeld tot de dood voor de verkrachting en moord op zijn zestienjarige vriendin. Van de bij Roslund & Hellström zijdelings betrokken personages is de recalcitrante commissaris Ewert Grens de belangrijkste. Hij wordt bij de zaak betrokken wanneer een van zware mishandeling verdachte man eigenlijk zes jaar eerder stierf, toen hij in de dodencel op zijn executie wachtte. “We hebben een lijk gearresteerd” is de conclusie van Grens. Gedurende dit onderzoek wordt hij geconfronteerd met twee vaders: de een geobsedeerd door wraak voor de moord op zijn dochter, de ander strijdend om zijn zoon van de doodstraf te redden.

De uitlevering is een intense aanklacht tegen de doodstraf, maar stelt ons ook voor verduivelde dilemma's. De auteurs rekenen keihard af met onze eventuele vertwijfeling over de doodstraf, want als lezer ontkom je niet aan vragen als: ‘Kunnen we voor meer dan het volle honderd procent overtuigd zijn van iemands schuld?’, ‘Kan en mag de overheid vervolgens iemand vanuit diezelfde overtuiging van het leven beroven?’ en ‘Zullen we ondanks onze overtuiging ooit leren van gerechtelijke dwalingen waarbij de doodstraf onterecht werd toegepast?’
Het verhaal is indrukwekkend, soms huiveringwekkend. Het is een met kennis van zaken geschreven politiek statement, maar ook een intiem en kwetsbaar verhaal. De auteurs laten zien dat elk leven waard is om voor te vechten en dat principes een torenhoog offer kunnen vragen. Roslund & Hellström voorzien ons van een prachtig opgebouwde plotlijn met een ontluisterende en tevens briljante eindplot.
Ondanks de minder lovende kritieken op hun vierde boek Het Meisje onder de straat en het in 2012 nogal teleurstellende Twee soldaten, behoort dit markante schrijversduo nog steeds tot de absolute top die ons vanuit Zweden bereikt. Ook het in 2014 uiterst indrukwekkende en op ware feiten geïnspireerde Made in Sweden (Roslund zonder Hellström maar met gelegenheidspartner Stefan Thunberg) is een belofte voor de toekomst.

Nog wat weetjes:
* De locatie Marcusville in Ohio is fictief gekozen, maar staat volgens de auteurs symbool voor alle death rows in Amerika, waar de doodstraf ‘as we speak’ in nog tweeëndertig van de vijftig staten van kracht is!
* In 1990 — toen pas officieel en totaal — werd in Nederland de doodstraf afgeschaft.

(2011-2015)