Actueel, schrijnend thema

Dagen van Schaamte van Lieneke Dijkzeul verhaalt over de ontvoering van Pieter Elting. Het waarom is niet direct duidelijk, maar wordt gaandeweg het boek duidelijk.

Vanaf het begin van het boek is het Dijkzeul gelukt de in de lucht hangende spanning over te brengen op de lezer. Het boek begin met de omschrijving van een vrouw, wonende op de derde etage, die vanuit haar raam een haar enigszins bekende man buiten ziet lopen. Waar ze deze man van kent en of dat daadwerkelijk het geval is, weet ze eigenlijk niet. Ook weet ze niet meer waar de krant ligt en of ze die al uit heeft. Uit de omschrijving van de vrouw spreekt een zekere eenzaamheid.
Dijkzeul weet met dit hoofdstuk al deels de toon aan te geven van het boek. Ook al heb je als lezer op dat moment nog geen idee van welke richting het uit zal gaan
.
De man die de vrouw zag lopen blijkt Pieter Elting te zijn. Elting is na een dag van werken onderweg naar zijn woning. Hij bewoont deze nu alleen, nu zijn vrouw Monica is vertrokken. Er wordt aangebeld bij de deur van de woning van Elting. Elting opent de voordeur. Vanaf dat moment verloopt zijn leven totaal anders dan hij ooit had kunnen voorzien. Twee onbekende mensen staan voor zijn deur. Dat is het laatste wat hij zich herinnert…
Als hij weer bijkomt beseft Elting dat het foute boel is. Niemand zal hem missen, zo dringt tot hem door. Hij had immers de komende week vrij genomen…

Dijkzeul weet de ontreddering, de paniek goed over te brengen op de lezer. Dit weet zij ook vast te houden . Als Elting op de plaats van bestemming is aangekomen waar hij zal worden vastgehouden, weet Dijkzeul de gemoedstoestand van Elting treffend te omschrijven: het zoeken naar ijkpunten, houvast in zijn nu overhoop gegooide bestaan. “hij was nooit moedeloos, had zichzelf optimisme aangeleerd…Niet nu. De vraag rijst op waarom hij is ontvoerd, waarom?
Elting leert van zijn twee ontvoerders dat er regels zijn waar hij zich aan dient te houden. Elting vraagt zich af hoe hij zich aan de regels kan houden, als hij niet weet wat de regels zijn. Ook wordt hem duidelijk gemaakt dat er een vaste routine is in de dagelijkse praktijk, en dat hier niet van zal worden afgeweken. Elting is aan de genade van beiden overgeleverd. Hij wordt vastgeketend aan een bed, krijgt een luier om en kan niets anders doen dan wachten.
Gedurende de dagen die hij doorbrengt in zijn “cel”, gaat er van alles door hem heen. Opflakkeringen van hoop, van daadkracht, maar ook zelfreflectie. Elting probeert zijn geest bezig te houden, maar komt regelmatig uit bij zijn ex-vrouw Monica. Hij beseft dat hij schijnbaar toch net als zijn vader is geworden: uitgesproken meningen, overheersend. Hij doet pogingen in verzet te komen tegen enkele van de opgestelde regels. Hij leert al snel dat dit niet slim is. Hij wordt genadeloos afgestraft door zijn beide ontvoerders.

Intussen blijft hij pogingen doen om te achterhalen waarom hij is ontvoerd. De beide ontvoerders vertellen hem niets, behalve dan dat hij dit zelf moet zien te ontdekken:
“Ik heb nagedacht. Ik weet niet waaraan ik schuldig ben. Is het niet zinloos iemand te straffen als hij niet begrijpt waarvoor?’ zo vraagt hij aan zijn ontvoerders. Het antwoord wat hij hierop krijgt luidt: “U slaat stappen over. Er is zoiets als oorzaak en gevolg. Het gevolg ondervindt u nu. Wij vragen u over de oorzaak na te denken.”
Even later hoort hij een van de ontvoerders zeggen: “ U liet zich meevoeren door verontwaardiging. U vindt dat dit u niet zou moeten overkomen, u bent van mening dat u recht hebt op een menswaardige behandeling. Mijn… partner en ik zijn dat met u eens.”
Op dat moment is nog niet geheel duidelijk waar naar verwezen wordt. Echter, later wordt dit iets duidelijk als de volgende woorden worden gezegd tegen Elting: “ U gelooft te zijn ontvoerd. Dat bent u niet, u bent onder dwang opgesloten omdat uw geestesgesteldheid dat vereist.”

Op een zeker moment lijkt de mannelijke ontvoerder tot inkeer te komen. Hij wil er mee stoppen en Elting terug brengen naar zijn woning. Het lijkt er op dat de beide ontvoerders hierover tot instemming komen.
Voor het zover is, ontvangt Elting van de vrouwelijke ontvoerder enkele papieren, een zogenaamd logboek wat zij heeft bijgehouden. Dit logboek omschrijft hoe het de moeder van de ontvoerders verliep toen zij op de jonge leeftijd van 54 jaar dement bleek te zijn en uiteindelijk in een verzorgingstehuis terecht kwam.
Na het lezen van dit logboek doet Elting alsof hij begrijpt waarom hij door hen is ontvoerd. Hij valt echter door de mand als hij de schuld telkens bij derden probeert neer te leggen.

Dijkzeul heeft met dit boek een actueel thema aangesneden. De bezuinigingen in de zorg, waardoor bewoners niet de zorg krijgen die zij zouden moeten krijgen om nog te kunnen spreken van een menswaardig bestaan. Er is te weinig personeel voor het aantal mensen, die zorg nodig hebben.
Ben je in eerste instantie begaan met het lot van Elting, gaandeweg bespeurde ik bij mezelf een verandering hier in. Als eenmaal duidelijk is geworden waarom de ontvoerders handelden zoals zij handelden , is hier begrip voor, zonder dit echter goed te praten.

Dagen zonder schaamte heeft als ondertitel dat het een psychologische thriller zou zijn. Ondanks het feit dat er zeker een psychologisch spel gespeeld wordt, vond ik het geen thriller. Daarvoor ontbrak er te veel spanning. Om die reden heb ik het boek geen vier sterren, maar drie sterren toegekend. Het is zeker een boek wat ik aan zou raden om te lezen, mede door het actuele thema wat in dit boek een geheel eigen invulling heeft gekregen…