Een (Russische) klassieker

Literatuur over literatuur in de De Kozakkentuin. Jan Brokken op zijn best. In De Kozakkentuin wekt hij niet alleen de vriendschap tussen schrijver Fjodor Dostojevski en baron von Wrangel tot leven, maar weet hij ook de biografieën van beide boezemvrienden tot één ‘brok’ aangrijpende literatuur in elkaar te verweven.

Als jonge officier van justitie in Semipalatinsk (Siberië) leert von Wrangel in 1854 de pas vrijgekomen Dostojevski kennen. Ze worden vrienden voor het leven. Hun levenspaden hadden elkaar vier jaar eerder gekruist in Sint-Petersburg waar de toen al bekende auteur wegens samenzwering tegen Vadertje Staat had moeten terechtstaan. Na een schijnexecutie, waarvan von Wrangel getuige was geweest, verdween Dostojevski in de Siberische strafkampen. Na vier jaar dwangarbeid wordt zijn straf omgezet in ‘soldaat voor het leven’ en is hij gelegerd in Semipalatinsk. Zijn enige levensdoel is zijn burgerrechten terug te krijgen om zijn boeken te kunnen publiceren. Laat het nu net von Wrangel zijn die vele deuren voor hem kan openen. Hij kan Dostojevski trouwens niet alleen diensten bewijzen op het vlak van zijn eerherstel en publicaties , maar blijkt hem ook op amoureus vlak vooruit te kunnen helpen …

Meesterverteller Jan Brokken leert ons Dostojevski (bij monde van von Wrangel) kennen als een ruwe bolster met blanke pit. Hij moet lichamelijk en mentaal ijzersterk geweest zijn om de Siberische werkkampen te overleven. Maar Dovstojevski was ook een man van vlees en bloed; zijn achillespees bleek de liefde te zijn. Het talent om op de verkeerde vrouw verliefd te worden, bleek hij overigens met soulmate von Wrangel te delen: allebei worden ze hopeloos verliefd op een (andere) gehuwde vrouw. In de tuin van von Wrangels datsja (De Kozakkentuin) steken ze elkaar eindeloos naar de kroon in het geven van advies om die waanzinnige amoureuze avonturen stop te zetten. Maar beiden slaan ze elkaars goede raad hardnekkig in de wind … Dostojevski zal zijn begeerde Maria Isajeva uiteindelijk trouwen, maar zo gelukkig als tijdens hun verboden verkering in Siberië zullen ze nooit meer worden. En Alexander von Wrangel? Zijn promiscuë Katja kiest uiteindelijk eieren voor haar geld en denkt er niet aan van haar man te scheiden.

Dostojevski’s huwelijk en von Wrangels verdere carrière als diplomaat staan hun vriendschap steeds meer in de weg. De eeuwig in geldnood verkerende Dostojevski zit er bovendien niet om verlegen om bij zijn vriend - steeds opnieuw – geld te lenen. Ze zien of schrijven elkaar nog maar heel sporadisch. Tot von Wrangel zelf in het rood staat en terugbetaling eist van Dostojevski … Of hoe geld uiteindelijk een wig dreef tussen een vriendschap die hechter leek dan een huwelijk.

De Kozakkentuin biedt je een en al leesplezier. Niet dat de plot bol staat van de onverwachte wendingen – het tegendeel is waar -, maar de schrijfstijl van Jan Brokken, de sfeerschepping van het tsaristische Rusland en de portrettering van de protagonisten kluisteren je aan het boek. Zowaar een (Russische) klassieker.