Mooie inleiding op Dzogchentraditie binnen Tibetaans boeddhisme

De auteur (wetenschapsfilosoof en onderwijsdeskundige) belandt als rijpe veertiger op de boeddhistische zomercursus Lerab Ling in de Franse Pyreneeën. Na een leven vol seks, drugs en rock-‘n-roll (dixit) geraakt hij er geïnteresseerd in het Tibetaans boeddhisme, hoewel het religiueze aspect ervan hem in de gordijnen jaagt. Dat heeft hij aan zijn katholieke opvoeding te danken. Jarenlang blijft hij er de zomercursussen volgen waar hij vooral de lessen over de Dzogchentraditie niet wil missen. Omdat hij de saaie, religieus getinte recitatie-oefeningen hardnekkig spijbelt, is hij er gekend als een ‘dissidente’ leerling. Geurtz zoekt liever zijn heil in het afgezonderd mediteren en oefenen in de Dzogchentraditie. Deze leer hangt de idee aan dat ons lijden zijn oorsprong vindt in de eigen negatieve gedachten. Door via meditatie en oefenen op zoek te gaan naar je zogenaamde ‘gewaarzijn’, waarbij je deze gedachten toelaat en probeert los te laten in plaats van je ertegen te verzetten, kan de mens ‘verlichting’ bereiken en zich van het lijden verlossen.
Voor de ‘boeddhabeet’ is Vrij van Gedachten een toegankelijke inleiding op het Tibetaans boeddhisme in het algemeen en in de Dzogchentraditie in het bijzonder. Alle zenclichés passeren weliswaar de revue (mild zijn voor jezelf, het lijden liefdevol omarmen, loslaten, rusten in je zijn …), maar Geurtz kadert ze in de theorie waardoor ze voor de outsider nu ook ‘zen’ krijgen. Bovendien neemt Geurtz voor de nieuwsgierige westerse leek enkele barricades weg. Zo geeft hij te kennen dat hij het niet zo begrepen heeft op de goddelijke status die sommige boeddhistische leraren genieten. Bovendien zweert hij het religieuze aspect van het boeddhisme ronduit af. Zo blijft Vrij van Gedachten heel down to earth.

Geurtz zet de Dzogchentraditie nauwgezet uiteen en badineert tussendoor gezellig over zijn vele zomerretraites in Lerab Ling. Dit maakt Vrij van Gedachten voor de boeddhistische leek verteerbaar. Ook al geeft Geurtz in het tweede deel een getuigenis over zijn meditatie-oefeningen, toch blijft de lezer aan het eind met een pak vragen zitten: is het boeddhisme dan een leer waarbij berusting hoogtij viert? Moet men het leven dan lijdzaam en passief ondergaan en volstaat het “liefdevol omarmen van het lijden” dan om je in dit tranendal staande te houden? Welk antwoord biedt het boeddhisme op het grotere lijden zoals oorlog en terrorisme? En hoe moet dat mediteren nu precies? Want de bottom line van de titel ten spijt (praktische handleiding voor een helder en liefdevol leven), blijft het in Vrij van Gedachten toch eerder bij een summiere inleiding.
Deze vragen, die ongetwijfeld getuigen van onwetendheid, zullen bij ingewijden in het boeddhisme wellicht een smalende lach om de mond toveren, maar wie bij het lezen van Vrij van Gedachten voor het eerst gegrepen wordt door de boeddhistische gedachte, ervaart dat er nog veel studie nodig is om het allemaal te vatten. ‘’Liefdevol rusten in deze gedachte’ helpt dan weer om daar zen bij te blijven.