Lezersrecensie
Een meesterlijke roman
“Onafhankelijke mensen” is het boek van de maand april in de Facebookgroep Literatuur uit het Hoge Noorden. Ik had al eens “Salka Valka” van Halldór Laxness (1902-1998) gelezen op aanraden van Robert van der Meiren. “Onafhankelijke mensen” stond al op mijn lijst, dus ik wilde wel meelezen.
Bjart heeft achttien jaar voor een baas gewerkt en wil nu zelfstandig zijn. Hij begint een eigen boerenbedrijf en houdt schapen op “Het zomerhuis”. Na twaalf jaar heeft hij het afbetaald. Hij wil bewijzen, dat het mogelijk is als keuterboer een redelijk bestaan op te bouwen. Zijn onafhankelijkheid is zijn hoogste goed. Bjart heeft veel tegenslagen — zuigelingensterfte, hongersnood, wormpest, gedwongen slachtingen, het verlies van zijn vrouwen en kinderen die de eerste jaren overleefd hebben — toch begint hij brommend, maar vol energie weer opnieuw, telkens weer opnieuw. Alle gevechten die Bjart levert, zijn bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Zijn relatie met zijn dochter Asta Sollilja was teder. Hij noemde haar zijn levensbloem. Tot zij ook van hem wegging. Bovendien moet hij ook nog een gevecht aangaan met het bovennatuurlijke, want op zijn boerderij ligt een vloek. Bjart gelooft niet dat geesten bestaan, maar hij krijgt er wel steeds mee te maken. Hij strijdt koppig door.
“Onafhankelijke mensen” is een IJslandse familieroman (uit 1934/35), waarin de kinderen een strijd moeten aangaan met hun vader, een keuterboer. Laxness schreef de delen voornamelijk in Zuid-Europese steden als Barcelona, Nice en Rome. Laxness reisde in zijn jonge jaren veel door Europa en Amerika. Hij was nog maar 27, toen hij er aan begon. In het boek komt een zoon voor van Bjart, Nonnie, die droomt van verre landen. Ik denk, dat dat over hemzelf ging.
Het is wel handig om voor het lezen eerst te weten wat er in het nawoord staat, wat de vertaler Marcel Otten heeft geschreven. De titel verwees voor de IJslanders naar de onafhankelijkheidsstrijd die zij voerden tegen hun kolonisator Denemarken, die eeuwenlang het land had uitgebuit zonder zich om de bevolking te bekommeren. Een roman over schapen leek een idyllische beschrijving van het plattelandsleven te zijn. Toen de roman in 1934 verscheen, barstte er een storm van verontwaardiging los. Want tot dan toe was het leven van de zelfstandige boer een ideaal, een mythe, die niet ongestraft in twijfel mocht worden getrokken. De harde overlevingsstrijd van de zelfstandige boer werd eerder altijd omschreven als een heldenleven. Dat de boeren onder miserabele omstandigheden leefden, wilde men niet weten. Laxness kende de armoede van de IJslandse boeren uit eigen ervaring. Tijdens de koude oorlog werd het boek verboden omdat Laxness als communist werd bestempeld. Zelfs in de VS is Laxness van eind ’40 tot eind ’90 op de zwarte lijst gezet.
De schrijfstijl is mooi en beeldend. Er zijn veel beschrijvingen van de natuur. Ook de karakters worden goed omschreven. Je moet je er wel de tijd voor gunnen om het boek langzaam tot je te nemen. Ik las elke avond een paar hoofdstukken. Het thema is eigenlijk nog heel actueel. Bjart wil onafhankelijk zijn en heeft ook geen vertrouwen in de bank en dat in het begin van de twintigste eeuw. Ondanks een aaneenschakeling van rampspoed is Onafhankelijke mensen geen neerslachtig boek. Er zit veel humor en satire in. De schrijver heeft er sages, legendes en poëzie in verwerkt. Laxness’ romans zijn meestal episch, en sluiten vaak aan bij de Oudijslandse heldensagen en de Oudnoorse saga's.
Halldór Laxness was geboren als Halldór Guðjónsson. Hij adopteerde de achternaam Laxness ter ere van Laxness uit Mosfellssveit, waar hij opgroeide. Zijn familie was verhuisd van Reyjavík in 1905. Hij publiceerde zijn eerste roman op zeventienjarige leeftijd. Hij heeft meer dan 60 boeken geschreven. In 1923 was hij katholiek geworden, maar later was hij sympathiek aan het Communisme, wat je in Onafhankelijke mensen duidelijk waarneemt. In 1955 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur.
Laxness heeft met “Onafhankelijke mensen” een meesterlijke roman geschreven, die ik waardeer met vijf mooie sterren, een Nobelprijs waardig.
Bjart heeft achttien jaar voor een baas gewerkt en wil nu zelfstandig zijn. Hij begint een eigen boerenbedrijf en houdt schapen op “Het zomerhuis”. Na twaalf jaar heeft hij het afbetaald. Hij wil bewijzen, dat het mogelijk is als keuterboer een redelijk bestaan op te bouwen. Zijn onafhankelijkheid is zijn hoogste goed. Bjart heeft veel tegenslagen — zuigelingensterfte, hongersnood, wormpest, gedwongen slachtingen, het verlies van zijn vrouwen en kinderen die de eerste jaren overleefd hebben — toch begint hij brommend, maar vol energie weer opnieuw, telkens weer opnieuw. Alle gevechten die Bjart levert, zijn bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Zijn relatie met zijn dochter Asta Sollilja was teder. Hij noemde haar zijn levensbloem. Tot zij ook van hem wegging. Bovendien moet hij ook nog een gevecht aangaan met het bovennatuurlijke, want op zijn boerderij ligt een vloek. Bjart gelooft niet dat geesten bestaan, maar hij krijgt er wel steeds mee te maken. Hij strijdt koppig door.
“Onafhankelijke mensen” is een IJslandse familieroman (uit 1934/35), waarin de kinderen een strijd moeten aangaan met hun vader, een keuterboer. Laxness schreef de delen voornamelijk in Zuid-Europese steden als Barcelona, Nice en Rome. Laxness reisde in zijn jonge jaren veel door Europa en Amerika. Hij was nog maar 27, toen hij er aan begon. In het boek komt een zoon voor van Bjart, Nonnie, die droomt van verre landen. Ik denk, dat dat over hemzelf ging.
Het is wel handig om voor het lezen eerst te weten wat er in het nawoord staat, wat de vertaler Marcel Otten heeft geschreven. De titel verwees voor de IJslanders naar de onafhankelijkheidsstrijd die zij voerden tegen hun kolonisator Denemarken, die eeuwenlang het land had uitgebuit zonder zich om de bevolking te bekommeren. Een roman over schapen leek een idyllische beschrijving van het plattelandsleven te zijn. Toen de roman in 1934 verscheen, barstte er een storm van verontwaardiging los. Want tot dan toe was het leven van de zelfstandige boer een ideaal, een mythe, die niet ongestraft in twijfel mocht worden getrokken. De harde overlevingsstrijd van de zelfstandige boer werd eerder altijd omschreven als een heldenleven. Dat de boeren onder miserabele omstandigheden leefden, wilde men niet weten. Laxness kende de armoede van de IJslandse boeren uit eigen ervaring. Tijdens de koude oorlog werd het boek verboden omdat Laxness als communist werd bestempeld. Zelfs in de VS is Laxness van eind ’40 tot eind ’90 op de zwarte lijst gezet.
De schrijfstijl is mooi en beeldend. Er zijn veel beschrijvingen van de natuur. Ook de karakters worden goed omschreven. Je moet je er wel de tijd voor gunnen om het boek langzaam tot je te nemen. Ik las elke avond een paar hoofdstukken. Het thema is eigenlijk nog heel actueel. Bjart wil onafhankelijk zijn en heeft ook geen vertrouwen in de bank en dat in het begin van de twintigste eeuw. Ondanks een aaneenschakeling van rampspoed is Onafhankelijke mensen geen neerslachtig boek. Er zit veel humor en satire in. De schrijver heeft er sages, legendes en poëzie in verwerkt. Laxness’ romans zijn meestal episch, en sluiten vaak aan bij de Oudijslandse heldensagen en de Oudnoorse saga's.
Halldór Laxness was geboren als Halldór Guðjónsson. Hij adopteerde de achternaam Laxness ter ere van Laxness uit Mosfellssveit, waar hij opgroeide. Zijn familie was verhuisd van Reyjavík in 1905. Hij publiceerde zijn eerste roman op zeventienjarige leeftijd. Hij heeft meer dan 60 boeken geschreven. In 1923 was hij katholiek geworden, maar later was hij sympathiek aan het Communisme, wat je in Onafhankelijke mensen duidelijk waarneemt. In 1955 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur.
Laxness heeft met “Onafhankelijke mensen” een meesterlijke roman geschreven, die ik waardeer met vijf mooie sterren, een Nobelprijs waardig.
4
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ingrid Verschelling
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
