Een intrigerend en ontroerend boek

De Amerikaanse dichter Jason Mott had een verontrustende droom waarin hij met zijn overleden moeder aan de keukentafel zat waar zij met elkaar praatten zoals zij ook deden toen zij nog in leven was. Deze droom veroorzaakte de nodige emotionele onrust bij Mott en hij stelde zichzelf de vraag: stel je eens voor dat zij inderdaad terug zou keren. Zo maar, voor een avond. Wat dan? Zo is het idee voor De teruggekeerden, het prozadebuut van Jason Mott, ontstaan.

Harold en Lucille Hargrave, een bejaard echtpaar, wonen in het stadje Arcadia in het zuiden van de Verenigde Staten. Zij hebben lang geleden een zoon gehad, Jacob, die op achtjarige leeftijd verdronk in de rivier achter hun huis. Op een dag, vijftig jaar later, wordt er op de deur geklopt en staat de nog steeds achtjarige Jacob op de stoep, vergezeld door agent Martin Bellamy van het Internationaal Bureau voor de Teruggekeerden. Dit overkomt niet alleen Harold en Lucille. In de hele wereld keren doden terug naar het land van de levenden. Je zou verwachten dat deze teruggekeerden met open armen worden ontvangen maar in plaats daarvan gaat de ontvangst vaak gepaard met verwarring, angst en zelfs ontkenning. Zo gaat het ook met Jacob. Lucille beschouwt zijn terugkeer als een wonder, het werk van God terwijl Harold eigenlijk niets met “het” te maken wil hebben. Hij vindt dat de teruggekeerde Jacob het werk van de duivel is; een gruwelijk, onnatuurlijk ding. De vloedgolf aan teruggekeerden veroorzaakt wereldwijd grote problemen en regeringsleiders zien zich genoodzaakt impopulaire maatregelen te nemen. Zo ook in Arcadia.

Jason Mott heeft een mooie en vloeiende schrijfstijl, die warmte en menselijkheid uitstraalt. Het boek boeit en overtuigt van begin tot eind. Hij gebruikt het thema van de opstanding uit de doden en de manier waarop de levenden daarmee omgaan om belangrijke zaken als geloof, liefde, het maken van keuzes en het nemen van verantwoordelijkheid aan de orde te stellen en dat is een gewaagde aanpak. Het gevaar bestaat dat een verhaal over dergelijke onderwerpen ongeloofwaardig wordt maar Jason Mott heeft het talent om het zo onder woorden te brengen dat gebeurtenissen en personages voor je gaan leven. Het terugkeren van de doden is een onverklaarbaar fenomeen dat werkelijk plaatsvindt. Zelfs als het verhaal apocalyptische proporties dreigt aan te nemen, heb je niet het gevoel een fantasieverhaal te lezen maar dringen zich eerder vergelijkingen op met gruwelijke gebeurtenissen uit het verleden.
Het verhaal roept de nodige vragen op. Zijn de teruggekeerden echte mensen of imitaties daarvan? Waar komen zij vandaan? Waarom keren ze nu terug? Is hun oorspronkelijke graf leeg? Waarom keren niet alle doden terug? Maken de teruggekeerden deel uit van een allesomvattend goddelijk plan of is het een teken van het einde der tijden? Veel van dit soort vragen blijven onbeantwoord omdat niemand de antwoorden weet en dat roept agressie en onbegrip op. In een gesprek met dominee Peters roept Lucille in wanhoop uit: "Heeft niemand jullie ooit geleerd de illusie te wekken dat jullie alle antwoorden hebben?"

Het is niet de bedoeling van Jason Mott om antwoord te vinden op deze wetenschappelijke, ethische en religieuze vragen. Hij gebruikt het verhaal om mensen een spiegel voor te houden, een plek voor zelfreflectie te geven. Als je plotseling weer oog in oog staat met iemand die je lief is geweest, zou je dan afstand nemen en wegvluchten voor de fouten die je hebt gemaakt, je slechte herinneringen verdringen en je distantiëren van je eigen verleden? Of gebruik je de gelegenheid om te vergeven en je te verzoenen met wat is misgegaan? Om de natuurlijke balans te herstellen waarna de teruggekeerden in vrede weer kunnen verdwijnen?

Het boek wordt een literaire thriller genoemd. Of dat zo is hangt af van het perspectief van waaruit je het boek benadert. Als je ervan uitgaat dat een thriller een spannend boek is waarin een gruwelijke moord wordt opgelost door een intelligente inspecteur en waarin onverwachte wendingen de lezer voeren naar een zinderende ontknoping dan is De teruggekeerden geen thriller. Als echter ingrediënten als mysterie, spanning en een verrassende ontknoping criteria zijn, dan is het dat wel.

De teruggekeerden is een intrigerend en ontroerend boek dat veel stof tot nadenken geeft. Over leven en dood, over verdriet en verwerking, ontkenning en afwijzing, over verzoening en vergeving, maar vooral over de vraag: stel dat het jou zou overkomen, dat je op een avond aan tafel zit met iemand die je dierbaar is geweest en die is teruggekeerd. Wat dan? Wat zou jij doen?