Michael P., het strafrechtsysteem en lessen voor de toekomst

Yelle Tieleman is misdaadverslaggever bij het AD en vanuit die functie doet hij in 2017 verslag van de vermissing van en moord op Anne Faber. De dader, Michael P., bleek een veroordeelde zedendelinquent te zijn die op dat moment het laatste deel van zijn gevangenisstraf uitzat in de forensisch psychiatrische kliniek Roosenburg in Den Dolder. Tieleman dook in de wereld van de forensische psychiatrie, schreef een aantal artikelen over de misstanden binnen de betreffende kliniek en doet in juni 2018 verslag van de rechtszaak tegen Michael P. Enkele dagen na het verschijnen van Anne: een kroniek van een zoektocht van Hans en Wim Faber publiceert Tieleman in april 2019 zijn boek Hoe kon dit gebeuren?, waarin hij Michaels jeugd en strafrechtelijke verleden, zijn tijd in de Roosenburg-kliniek en de moord op Anne Faber reconstrueert. Uiteindelijk probeert hij op basis daarvan lessen voor de toekomst te formuleren.  

Het verhaal vangt aan met een inkijk in de jeugd en het strafrechtelijk verleden van Michael. Al vroeg vertoont Michael afwijkend gedrag, maar het gaat pas echt fout wanneer hij verslaafd raakt aan drugs en alcohol en verkeerde vrienden krijgt. In 2010 pleegt hij een dubbele verkrachting, waarvoor hij veroordeeld is. Hij krijgt in eerste aanleg 16 jaar gevangenisstraf opgelegd, die in hoger beroep wordt verlaagd naar 11 jaar.  

Vervolgens wordt ingegaan op de zaak Anne Faber. Dit gebeurt erg uitgebreid. De persoonlijke informatie over Anne en haar familie en nabestaanden lijkt niet helemaal passend in dit boek, dat toch vooral het verhaal van Michael vertelt. Deze achtergrondinformatie is niet altijd even relevant voor het verhaal dat de auteur lijkt te willen vertellen. Mede gelet op het feit dat de familie en nabestaanden van Anne niet heeft willen meewerken aan dit boek, zou een meer beperkte of meer feitelijke weergave van de zaak wellicht passender zijn geweest. Tevens zijn er kleine discrepanties ten opzichte van het verhaal van Hans en Wim Faber. 

Michael P. heeft voor zijn eerste misdrijf geen tbs opgelegd gekregen, ondanks dat er wel degelijk aanwijzingen waren dat tbs passend zou zijn. Michael P. weigerde echter mee te werken aan een psychiatrisch onderzoek en er kon derhalve geen stoornis worden vastgesteld. In die tijd was de heersende juridische opvatting dat er zonder vastgestelde stoornis geen tbs kan worden opgelegd. Die opvatting is mede dankzij de zaak Anne Faber veranderd, al is niet iedereen het daarmee eens.  

Er is meerdere malen gesteld dat de dood van Anne voorkomen had kunnen worden. Uiteindelijk wordt middels verschillende visies en standpunten van experts en betrokkenen getracht antwoord te geven op de vraag hoe het kon dat Michael P. vele vrijheden genoot, niemand in de kliniek doorhad dat hij drugs gebruikte en geen (passende) behandeling kreeg en daardoor Anne heeft kunnen verkrachten en vermoorden. Op die vraag blijkt geen duidelijk antwoord te zijn.  

Hoe kon dit gebeuren? is een compacte reconstructie van de jeugd en het strafrechtelijk verleden van Michael P. en de zaak Anne Faber en een inkijk in het Nederlandse strafrechtsysteem, het vraagstuk omtrent passende straffen en de misstanden binnen de betreffende forensisch psychiatrische kliniek.