Deze roman, gebaseerd op ware gebeurtenissen, handelt over een massamoordenaar in de Sovjet-Unie tijdens het stalinistische regime in het begin van de vijftiger jaren uit de vorige eeuw en schetst een hallucinant beeld van een maatschappij waarin de communistische partij het leven van elke Sovjetburger op ingrijpende wijze domineert en waarin de strijd om te overleven zo bitter was dat zelfs de kleinste beloning om iemand te verklikken welkom was.
Leo Demidov, een jonge ambitieuze en erg toegewijde officier van de Geheime Dienst twijfelt niet aan de doelstellingen van de communistische partij tot hijzelf – slachtoffer van een persoonlijke wraak – gedegradeerd en verbannen wordt en in zijn nieuwe post op het spoor komt van een massamoordenaar. Hij wil deze inrekenen, maar in de Sovjet-Unie bestaan volgens de Partij geen moordenaars, het is immers het arbeidersparadijs bij uitstek. Zelfs de mening opperen dat er een moordenaar actief is in de Sovjet-Unie, is een politiek misdrijf, waarop de ergste straffen staan.
Door zelf achter de moordenaar aan te gaan, zet Leo niet enkel zijn leven, maar ook dat van zijn vrouw Raisa, die hij – tegen alle gewoonten in niet wenst te verraden - en zelfs dat van zijn ouders op het spel.
Deze debuutroman van de jonge Tom Rob Smith is een schot in de roos. Het is een boek dat je alles biedt wat een lezer ook maar verlangen kan: geschiedenis overgoten met een behoorlijke portie spanning. De roman van 450 bladzijden is vlot geschreven, erg onderhoudend, adembenemend en heeft bovendien een bijzonder origineel onderwerp. Hij toont je een wereld van repressie, machtsmisbruik en verschrikkelijke onderdrukking zoals miljoenen Sovjetburgers deze kenden onder het bewind van de destijds zo aanbeden paranoïde dictator Jozef Stalin.
Wie moest kiezen tussen zijn familie en Stalin, koos voor Stalin. Het klikken werd aangemoedigd en verklikkers werden beloond met de bezittingen van de verklikte, vaak zelfs diens vrouw. Trouw aan het regime stond boven trouw aan je familie. Het meest treffende voorbeeld van verklikking is trouwens de 12-jarige Pavlik Morozov uit Gerasimovka, die zijn eigen vader verklikte omdat hij een echte Sovjetburger wou zijn.
Er was een algemeen wantrouwen tussen alle burgers. Er was bovenop nog hongersnood, er waren kampen (de zgn. goelags), en talrijke executies. Mensen verdwenen vaak spoorloos in de kelders van de gevreesde politie. Zo was het Stalinisme! Wat ooit met Lenin begon als revolutie, eindigde met Stalin in een getraumatiseerde maatschappij met miljoenen doden.
Wij hebben, vaak terecht, kritiek op onze democratie, maar staan we ooit stil bij het feit dat in andere regimes – nog steeds - miljoenen door hun politieke leiders worden verdrukt, misbruikt en slechts gebruikt als slaven? Deze roman biedt een gelegenheid om hierover eens na te denken. Het is een boek dat je niet loslaat. Bij het schetsen van de Sovjetmaatschappij vlecht de auteur er een spannende thriller in over de machteloze Demidov die op zoek gaat naar de massamoordenaar en op het einde van het boek tot een gruwelijke ontdekking komt.
De karakters van de diverse personages zijn goed uitgewerkt en het verhaal is mooi opgebouwd tot het in zijn laatste pagina’s een climax bereikt en met de dood van Stalin de hoop voor velen op een nieuwe toekomst doet ontstaan. In dit boek komt ook de wat vreemde seksuele relatie tussen Leo en zijn vrouw Raisa ter sprake. In de Sovjet-Unie huwden veel vrouwen immers een man, niet uit liefde, maar omdat hij hen een min of meer geborgen leven kon bieden.
Dit boek zal weldra verfilmd worden door Ridley Scott en dat is geen verbazing daar het een literaire thriller is in de ware betekenis van het woord; het is tegelijk een spannend verhaal maar tevens een informatief boek over een wreed tijdperk in de geschiedenis van Rusland.