De kracht van het imperfecte boek [Els Ampe - Aylans Geheim]

Els Ampe - Aylans Geheim
Recensie-oordeel: De kracht van het imperfecte boek
Recensie van: Paul Heijnen, a braindamaged person

Een boek dat door haar imperfectie perfect is.
Een perfect boek dat door haar imperfectie op de boekenlijst voor Nederlands thuis hoort. Ik heb nooit begrepen waarom ik geselecteerde boeken moest lezen die op de boekenlijst Nederlands stonden. Dit imperfecte boek zou er op moeten staan. Door haar imperfectie komt dit boek ten volle tot haar recht: discussie over essentiële onderwerpen en niet het oeverloze gezwam in de ruimte van de leraar Nederlands met in zijn kielzog de heren examinatoren.
Het zal wel niet bewust de opzet van het boek geweest zijn om imperfect te zijn, maar je kunt als vakdocent je uitleven op dit boek. Enerzijds door een analyse van de technische opzet en anderzijds kun je de weg van de maatschappelijke discussie opzoeken of kijken van hoe mensen in het boek zijn neergezet in de tijd en de ontwikkeling die zij hebben meegemaakt.
Er is veel kritiek op dit boek, maar vergelijk het maar eens met een klassiek meesterwerk waarbij je door schrijver aan de hand wordt meegenomen in het tijdsbeeld dat de schrijver neerzet en gelezen wordt door de hogere klasse van zijn tijd. Als je naar die boeken kijkt, dan zijn ze te typeren als beeldend bevrijdend schrijven. Het prikkelen van je voorstellingsvermogen.
Als je naar de boeken in deze tijd kijkt dan worden ze allemaal met grote haast geschreven. Deadlines die gehaald moeten worden. En als je goed bent dan krijg je hele teams die je ondersteunen. Dit staat in schril contrast met iemand die met schrijven begint en opgevoed is met het redigeren van politiek tijgerpapier.
Dit boek – een (politieke) roman - lees je met plezier en heel geleidelijk aan ontdek je de imperfectie van het boek. Dit boek zet aan tot nadenken. Dit boek roept vragen op. Dit boek behandelt politieke en sociale thema’s uit het heden en verleden. Dit boek legt een aantal verbindingen tussen wereldlanden en de mate van om in vrijheid je democratische rechten te kunnen uitoefenen. Dit boek laat zien dat er binnen een democratie dictatoriale trekjes zijn. Dit boek houdt mij een spiegel voor. Dit boek heeft mij tot het heroppakken van de handdoek bewogen. Dat heeft het boek met mij gedaan.

Het boek is duidelijk in drieën geschreven. Een opgroeiende jongen die zich heel geleidelijk bewust wordt van de onvrijheid in zijn land en die door zijn vader en Sayenna alle (beperkte) middelen krijgt om kennis te vergaderen van wat vrijheid betekent. Dit eerste deel is beeldend en inlevend geschreven en leest als een tierelier. Dit deel beschrijft vlot – tot in detail de jeugd van Aylan in Syrië. Het is zodanig geschreven dat je je niet aan de indruk kunt onttrekken dat het op eigen ervaring is gestoeld.
Aylan ontvlucht zijn land en leert politieke en systemen vergelijken. Dit is eigenlijk een heel ander deel van het boek, omdat ongewild wellicht hier een college politiek aan bod komt. Dit haalt het romangedeelte naar beneden. Het lees iets minder vlot. Op een of andere manier kreeg ik de indruk dat het middenstuk wat minder liep. Net of Els Ampe zelf een geheim had dat zij trachtte te verbergen; Hoe vertel ik het zonder mij zelf te verraden. Of het waar is weet ik niet, maar je ziet wel het verschil. Je proeft het. De ingehouden passie. Het verlangen naar vrijheid en samen te zijn met een bijzondere vrouw. Een vrouw die de drijfveer is om naar België te gaan of was het de democratie van België?

In het laatste deel komen de hoofdpersonen weer bij elkaar en krijgt de afloop van Alyans Geheim een verrassende wending doordat je niet in de gaten had dat er één persoon was die niet uit den treure was beschreven. Ik had hem niet zien aankomen, ondanks het feit dat me wel opgevallen was dat er eigenlijk wel weinig informatie over deze persoon werd gegeven. Niet van belang voor het verhaal was mijn conclusie. Af en toe is het best leuk om op het verkeerde been gezet te worden.

Het boek is in drieën geschreven. De breuklijnen zijn duidelijk zichtbaar. Je leert nieuwe termen kennen. Hier is een politica aan het woord die haar kennis, kunde en ervaring over het voetlicht laat komen. Het lijkt er op dat dit deel geschreven is om haar politieke achterban te laten zien dat zij de materie beheerst. En toch slaagt zij er in om dit in romanvorm te verpakken. Het laatste deel van hoe Aylan en anderen asiel verkrijgen. is een eye-opener. Asiel door een tegenprestatie in partijpolitieke ondersteuning tijdens verkiezingen. Ondanks het feit dat Els Ampe een voorbehoud maakt dat het een fictief verhaal is, lijkt het er sterk op dat er persoonlijke ervaringen – zo wel politieke en persoonlijke - een rol meespelen. Dit in het achterhoofd houdende is de wat meer voorzichtige beschrijving van de ontwikkelingen rond Aylan begrijpelijk. Je mag niet verwachten dat een schrijfster-politica politieke zelfmoord begaat. Hoe de kaarten ook liggen: Els Ampe heeft ballen door het thema te benoemen. Het is toch knap om te zien hoe de cultuur in Syrië – politieke vriendjes systeem – in feite in haar thuisland terugkeert [partij politieke dienstbaarheid tijdens verkiezingen voor een geleverde tegenprestatie]. Kortom dit boek is ook een parel voor de 1e jaars studenten politicologie.
Het boek is niet al te dik, maar het feit dat het boek alle actuele thema’s uit het nieuws van de laatste 1,5 jaar bevat, maakt deze roman des te waardevoller.
Dit boek der imperfectie verdient het om in meer talen te verschrijnen. Ook in het Arabisch.
Alyans gehiem is een goede debuutroman en nodigt uit om meer van haar te lezen. Het is knap om in zo weinig pagina’s een verhaal te vertellen en iemand van boven de rivieren politiek bij te scholen.

Aylans Geheim behandelt:
• Politieke systemen
o Democratie versus dictatuur
• Sociale thema’s
o Vluchtelingenproblematiek, asiel
o Mechanismen die machthebbers in een democratie aan de macht houden
o De moeilijkheden van het meten van het democratisch gehalte van diverse politieke systemen;
o Individuele vrijheid versus collectieve vrijheid
o De ontwikkeling van samenlevingen in de tijd gezien en de factoren die deze ontwikkeling bepalen
o Het ontstaan van geweldsstaten (IS);
o De afhankelijkheid van het individu van machthebbers;
o Het verraad en het opofferen van familieleden om zelf te overleven;
o De innerlijke strijd van een individu om basiswaarden te respecteren en na te leven onder een dictatoriaal regime
• Menselijke thema’s

Algemene opmerkingen
Het is jammer dat onvoldoende rekening gehouden wordt met het feit dat het boek ook door niet-Vlamingen [Belgen] gelezen wordt. Niet iedereen zal een dialect spreken, lezen of begrijpen. Een voetnoot met een vertaling zou op zijn plaats zijn om voor de niet-Vlamingen/Brusselaars het Nederlands begrijpbaar te maken. Het woordgebruik in het Belgische is anders, rijker en plezieriger om te lezen, de bourgondische invloed is voelbaar. En als dat dan ook nog in het dialect moet, dan wordt den Hollander die het Bourgondisch taalgebruik niet machtig is, wel heel veel tekortgedaan.

Conclusie:
Smaakt naar meer. Leuke vlotte schrijfstijl die een allerdaagse gebeurtenis als een ongeval beeldend en pakkend weet te beschrijven. Een traditionele verhaallijn met een verrasssende ontknoping der individuele geheimen van de betrokken personages. Alleen het geheim van de schrijfster zelf blijft angstvallig verborgen.

Eindconclusie
Een geslaagd boek. Zeker als je bedenkt in hoe weinig tekst zoveel onderwerpen werden aangeroerd en in een goede context werden geplaatst. Ik wil meer van deze schrijfster lezen. Waarom? Simpel: ze heeft mijn politieke ziel beroert, aangeraakt en geactiveerd. Els Ampe heeft mij doen beseffen dat ik diepgewortelde democratische principes heb en dat ik deze niet ongebruikt moet laten liggen. Dit boek heeft er voor gezorgd dat ik weer een klein stukje mens wordt.