Serie Q: het vet is van de soep

Serie Q: niks nieuws onder de zon had ook gekund als titel voor deze recensie, of zelfs Serie Q: just another day at the office, hoewel die titel misschien een wat onbesuisde onderschatting zou zijn van de drukke activiteit die inspecteur Carl Mørck deze keer aan de dag moet leggen. Waar het op neerkomt is dit: in Selfies, het zevende deel in de bestsellerserie Q van de Deense auteur Jussi Adler-Olsen, gebeurt heel veel waar evenwel maar heel weinig van verrast. En bijzonder spannend is deze “thriller” ook niet…

Inspecteur Carl Mørck van afdeling Q weet amper nog waar zijn hoofd staat, alles komt tegelijk op hem af…
Eén: zijn oude chef heeft hem gecontacteerd omdat hij een verband ziet tussen een recente moord en een oude zaak die hij nooit heeft kunnen oplossen. Twee: drie jongedames; ze leven van een uitkering, besteden dagelijks uren aan hun make-up en kapsel en doen alles om uit de greep van de arbeidsmarkt te blijven. Nietsvermoedend zijn ze in het vizier gekomen van een moordlustige wraakengel die hun schaamteloze parasitaire gedrag niet langer pikt, en bovendien niks te verliezen heeft. Drie: op het bureau moet Carl op de tenen lopen, want ingevolge ongelukkige interne communicatie én afgunstige tegenwerking van bovenaf zit zijn afdeling Q op de schopstoel. Vier: er is een irritante tv-ploeg op afdeling Q neergestreken. Ze volgt Carl overal waar zijn werk hem brengt, en dat zint hem natuurlijk niet. Vijf: in de stad dendert een moordende maniak op een zware motor rond. Zes: net nu hij haar goed zou kunnen gebruiken, laat Rose het afweten. De vorige zaak (De grenzeloze) is haar emotioneel zo zwaar gevallen dat ze compleet van slag is geraakt en op een bepaald moment zelfs verdwijnt. En, om de chaos compleet te maken, zeven: op het thuisfront krijgt Carl te kampen met een pak amoureuze en andere problemen van zijn huisgenoten…

Het woord is gevallen: chaos. Té streng om dit boek mee te beoordelen – desastreus onoverzichtelijk is het nu ook weer niet − maar toch is Selfies het eerste deel dat van de lezer heel wat meer vraagt dan de ontspannen aandacht waarmee de voorgaande delen konden worden gelezen. Dat is een verrassende vaststelling, we zijn dit van Jussi Adler-Olsen immers niet gewend, en ook niet dat dit verhaal wel ontzettend traag op gang komt, zelfs naar Scandinavische normen. De veel te lange en langdradige voorstelling van enkele personages, en een schier eindeloos uitgesponnen verhaaltje over de verkeerd gelopen registratie van enkele dossiers, maken dat het eigenlijke verhaal lang op zich laat wachten. Gelukkig vergast Assad de lezer af en toe op een van zijn legendarische kamelengrappen; die blijven het écht wel goed doen!

Maar wat is dat “eigenlijke verhaal” dan wel? Eigenaardig genoeg gaat in deze “thriller” veruit de meeste aandacht naar de emotionele en psychische ontreddering van Rose, en naar de vertederende manier waarop Carl, Assad en Gordon zich voluit voor haar inzetten en zeer gedreven naar middelen zoeken om haar te steunen. Mooi en invoelend verteld werkt dit deel van de vertelling toch als een parasol die al het andere overschaduwt. Het had een uitstekende basis voor een psychologische roman kunnen zijn. Het speurwerk dat naar de oplossing van de gepleegde misdaden moet leiden (toch nog altijd de essentie van een detective), wordt door de perikelen rond Rose als het ware gedegradeerd tot een tussendoortje. Voor de rest is Selfies een grabbelton van verhaaltjes geworden.

Wie aan een Q-boek begint verwacht niets minder dan nagelbijtende spanning, en dat is voor deze Selfies niet anders. De lezer is erop ingesteld en voorbereid, en verzekert er zichzelf tijdens het lezen van dat de spanning wel een keer zal losbarsten, dat kan gewoon niet anders. Maar gaandeweg zal zelfs de meest fervente fan de zelfbegoocheling niet kunnen aanhouden en uiteindelijk moeten toegeven dat Selfies de auteur van de Q-reeks onwaardig is.

Is het vet écht van de soep? Heeft de Q-serie zijn beste tijd gehad? Begint de serie te lijden aan het Camilla Läckberg-syndroom, de Zweedse schrijfster die voor haar thrillers nu al jarenlang hetzelfde plaatje gebruikt dat ze iedere keer gewoon anders inkleurt? Het gevaar loert in elk geval om de hoek. Met Het Marco-effect had Adler-Olsen al een keer last van een lichte appelflauwte, maar met de warboel die Selfies geworden is, zakt hij nu toch verontrustend diep door de vloer.

En dus moeten we hem aan de oren trekken en berispen, hij verdient niks minder dan dat! Want Jussi Adler-Olsen kan beter, véél beter, dat heeft hij intussen al meer dan voldoende bewezen. Laten we hem voorlopig het voordeel van de twijfel geven en met vertrouwen uitkijken naar Q nummer acht. Als we Rose mogen geloven, hebben we bijvoorbeeld Het schandaal van Sprogø nog te goed…

Helaas is Adler-Olsen nu de zoveelste auteur die bewijst hoe moeilijk het is een langlopende serie constant op hoog niveau te houden; het is maar aan weinigen gegeven. Op de achterflap van zijn boek wordt deze in se toch talentrijke auteur beschreven als ‘de ongekroonde koning van de Scandinavische misdaadliteratuur’, en ‘ongekroond’ zal hij blijven. Henning Mankell is still safe!