Jeroen Brouwers - Cliënt E. Busken

Na Bezonken Rood ben ik gelijk begonnen aan Cliënt E. Busken, ook van Jeroen Brouwers. Meestal komt dat er niet van, twee boeken van dezelfde schrijver achter elkaar, maar misschien is het Jeroen Brouwers week of ligt hij gewoon bovenop de stapel. In ieder geval ben ik gelijk gegrepen door de eerste zinnen: ‘…denk ik opeens aan mijn moeder. Ik denk nooit aan mijn moeder, die al decennia dood is. Ik ben intussen ouder dan zij is geworden. Bedoel ik iets? Dat ik buiten, boven de tijd ben geraakt waarin ik en mijn moeder er allebei nog waren en ik haar gerust mag vergeten. Ik ben haar niet vergeten, ik denk alleen nooit aan haar.’
Na Bezonken Rood is dit een fijne zin om te lezen die een mooie overgang vormt van het ene boek naar het andere. Alleen schreef hij Bezonken Rood in 1981 en is Cliënt E. Busken net uit. In Zomervlucht en Geheime Kamers ben ik zijn moeder niet tegengekomen. Zou hij zijn hele leven niet aan zijn moeder gedacht hebben zoals hij zich had voorgenomen? Dat hij niet meer van haar kon houden zodat hij dan ook niet meer gekwetst zou kunnen worden? Dat hij geen liefde meer kon voelen omdat hij de pijn ervan niet meer kon verdragen? Als we gekwetst worden hebben we de neiging ons terug te trekken, maar dan reiken we ook niet meer uit, is dat het?
Cliënt E. Busken zit vast in zijn rolstoel op de gesloten afdeling van een instelling waar hij tegen zijn zin verblijft. We lezen mee met zijn stream of thoughts die almaar doorgaat. Over zijn situatie, over de verpleegkundigen en over het leven in het algemeen. Dat het personeel overal en altijd zijn uiterste best doet staat buiten kijf en dat het geen feest is om zo te moeten leven ook. Het mooie is dat iemand de moeite neemt om al die gedachten op te schrijven. En het grote geluk voor ons is dat dat een van onze grootste schrijvers is. Het is een feest om te lezen wil ik maar zeggen. Ik heb veertien jaar in een verzorgingshuis gewerkt, waar je vergelijkbare dialogen kon horen en gisteren nog moest ik even wat medicijnen ophalen en kreeg ik een heel verhaal van een verder keurige dame die per se aan mij wilde uitleggen dat ik goed moet kauwen en met water en zo, wat ik allemaal al wist, want ik kwam net van de specialist, maar toch. De regels schrijven het voor anders krijgen ze geen extra centjes en niet de cliënt staat hier centraal maar het goede geld. Daarom word ik er bloedchagrijnig van, lieve mevrouw van onbegrip.
Afijn, voor de rest gaat alles naar omstandigheden goed en de omstandigheden gaan vooralsnog van kwaad tot erger, zoals het leven zich overal in razende vaart naar de afgrond spoedt. Mijn God, waar is míjn moeder eigenlijk gebleven? Fijne dag.

Ate Vegter, 26 mei 2020