Als alles maar verzwegen wordt

Van deze schrijfster, ze dicht in het Frans maar schrijft haar romans in het Duits, had ik nog niet eerder iets gelezen. Dit boek schrijft ze vanuit het perspectief van Louise, vermoedelijk nog in de oorlog geboren. Opvallend is dat het boek geheel in de tweede persoon enkelvoud is geschreven, waardoor het geen ik-roman kon worden en het is alsof de schrijfster hiermee een positie verwierf waarmee ze wat afstand kon creëren en haar hoofdpersonage ook kon analyseren en becommentariëren.

Louise trouwt met Johann, een Duitser. Het eerste Duitse boek dat ze leest is Kleiner Mann - was nun? van Hans Fallada, van wie ik werkelijk alles heb gelezen. Hoe voelt een Duitser, die in de oorlog een nazi was, zich als hij na die oorlog dat verleden uit zijn leven moet wegretoucheren? Put je je dan uit in de makkelijke en voor de hand liggende excuses? Of probeer je wat achter je ligt te vergeten, je herinneringen te negeren? Hoe kun je genieten van de boeken die je stal van iemand die je eigenhandig om liet brengen? En hoe voelt zich de zoon die de waarheid pas leert kennen na de dood van zijn vader? Waarom nooit de moed gehad er bij leven eens naar te vragen? Ik heb al last van zulke vragen omdat ik nooit iets aan mijn vader vroeg en ik had noch heb ook maar de geringste aanleiding om bij hem een duister verleden te vermoeden. Nee, het lag niet aan hem ook al had hij misschien best eens eigener beweging iets kunnen vertellen. De waarheid is vermoedelijk dat het mij niet interesseerde, toen niet. Nu wel maar nu is het te laat. Mijn vader is al dertig jaar dood.

Ik las dit boek van Sylvie Schenk in één ruk uit, goed geschreven, heel herkenbaar en je blijft er maar op kauwen. Ja, ook dit is oorlogsliteratuur. Was het niet Helmut Kohl die ooit eens zei dat hij leefde onder de Gnaden des Spätgeburts? Die genade hield in dat hij zichzelf niet hoefde te verontschuldigen en dat niemand hem ervan kon beschuldigen fout te zijn geweest maar Schenk laat zien - en natuurlijk wisten we dat al - dat je ook als kind van kunt lijden onder al wat eindeloos verzwegen werd.

Dit boek telt slechts 173 pagina’s en dat betekent dat de schrijfster in een sneltreinvaart door het leven van haar hoofdpersoon heen moet. Maar dat blijkt nu juist de charme van het boek. Ze had ook een dikke pil kunnen schrijven met tal van uitweidingen en psychologische analyses over hoe en waarom. Een dergelijk boek zou mij niet bevallen, al die mogelijke plotontwikkelingen en al dan niet psychologische oorzaken worden meer dan voldoende in andere boeken beschreven. Nee, Schenk beperkt zich tot de essentie: kun je ooit werkelijk integreren in een ander dan je geboorteland en hoe desastreus is het als je belogen en bedrogen wordt door niets anders dan het zwijgen?


Enno Nuy
Juli 2025