Lezersrecensie
Geen kant-en-klaar verhaal
Ivan Klíma (1931) is een Tsjechisch auteur van romans, verhalen, toneelstukken, reportages en essays. Met Rechter tussen twee vuren, dat oorspronkelijk al in 1986 verscheen, krijgt hij bij ons de aandacht die hij eerder moest ontberen. Het boek, in een Nederlandse vertaling van Irma Pieper, is genomineerd voor de Europese Literatuurprijs 2025.
De flaptekst geeft, net als de titel, aan dat rechter Adam Kindl zich met een groot dilemma geconfronteerd ziet. Hij moet een uitspraak doen in het proces van een tweevoudig moordenaar en krijgt daarvoor het strafdossier van ene Karel Kozlík, beschuldigd van moord op hospita en kleindochter, ter inzage. Toch staat het tobben van Kindl niet centraal; er gaat veel aandacht naar zijn verleden, noodzakelijk om zijn denken en latere doen te begrijpen, en naar zijn huidige privéleven.
Rechter tussen twee vuren is opgebouwd uit tien hoofdstukken, die het heden volgen. Een alwetende verteller neemt de lezer mee door het leven van Kindl en zijn gedachten over de zaak-Kozlík, maar vooral zijn persoonlijke reilen en zeilen krijgt aandacht. Als afsluiter van elk hoofdstuk is er het perspectief van vrouw Alena, meteen de lichtste en makkelijkste stukken in het boek. De genoemde tien hoofdstukken worden afgewisseld door intermezzo’s die aan Adams verleden gewijd zijn; ze hebben steeds dezelfde kop ‘Voor we van de rivier de Lethe drinken’, een verwijzing naar de Griekse mythologie. Die informatie wordt ons in de ik-vorm gebracht. We lezen over een opgroeiende Adam tijdens WOII, over zijn schooltijd, studies, werk, relaties en familie.
Klíma besteedt uitermate veel aandacht aan de vrouwen in Kindls leven: zijn vrouw Alena, zijn ex Magdalena en zijn minnares Alexandra. Ook vrienden en collega’s passeren de revue. Daarentegen is hij niet bepaald scheutig met informatie wanneer het gaat om tijdlijnen, locaties en historische achtergronden. We weten dat het verhaal zich afspeelt in de jaren zeventig van de vorige eeuw en dat Praag het centrum van de gebeurtenissen is. En hoewel de woorden communisme en Partij wel eens vallen, is dit boek voor lezers die niet thuis zijn in de geschiedenis van het land geen hapklare brok. De Praagse Lente, die aan de beschreven periode voorafging, wordt bijvoorbeeld niet één keer genoemd. De auteur zelf kunnen we het niet per se kwalijk nemen, hij schreef vijftig jaar geleden vermoedelijk voor landgenoten, die aan een half woord genoeg hadden om een en ander te begrijpen. Voor lezers van nu zouden een aantal bladzijden achtergrondinformatie, bijvoorbeeld door de vertaler, een goed idee zijn.
Tussen alle informatieve stukken door zijn er filosofische beschouwingen, gedachten over recht spreken, over schuld en onschuld, over gerechtigheid en vrijheid. We ontdekken hoe rechter Kindl in de problemen geraakt. Zijn ideeën over de doodstraf, de samenleving en de wereld stroken niet altijd met dat wat van hogerop gewenst is. Gevoel versus verstand, een moeilijke keuze in een wereld die quasi voorschrijft wat je moet denken en doen. Alles absoluut interessant, maar af en toe ook een tikkeltje taai. Aan de schrijfstijl ligt het niet, die is echt wel vlot en goed leesbaar te noemen.
Conclusie? Rechter tussen twee vuren is een goed boek, dat uiteindelijk verbazend knap in elkaar blijkt te zitten. Toch krijgt de lezer geen kant-en-klaar verhaal voorgeschoteld, je moet echt wel tussen de regels door lezen en vermoedelijk een en ander uitzoeken/opzoeken.
De flaptekst geeft, net als de titel, aan dat rechter Adam Kindl zich met een groot dilemma geconfronteerd ziet. Hij moet een uitspraak doen in het proces van een tweevoudig moordenaar en krijgt daarvoor het strafdossier van ene Karel Kozlík, beschuldigd van moord op hospita en kleindochter, ter inzage. Toch staat het tobben van Kindl niet centraal; er gaat veel aandacht naar zijn verleden, noodzakelijk om zijn denken en latere doen te begrijpen, en naar zijn huidige privéleven.
Rechter tussen twee vuren is opgebouwd uit tien hoofdstukken, die het heden volgen. Een alwetende verteller neemt de lezer mee door het leven van Kindl en zijn gedachten over de zaak-Kozlík, maar vooral zijn persoonlijke reilen en zeilen krijgt aandacht. Als afsluiter van elk hoofdstuk is er het perspectief van vrouw Alena, meteen de lichtste en makkelijkste stukken in het boek. De genoemde tien hoofdstukken worden afgewisseld door intermezzo’s die aan Adams verleden gewijd zijn; ze hebben steeds dezelfde kop ‘Voor we van de rivier de Lethe drinken’, een verwijzing naar de Griekse mythologie. Die informatie wordt ons in de ik-vorm gebracht. We lezen over een opgroeiende Adam tijdens WOII, over zijn schooltijd, studies, werk, relaties en familie.
Klíma besteedt uitermate veel aandacht aan de vrouwen in Kindls leven: zijn vrouw Alena, zijn ex Magdalena en zijn minnares Alexandra. Ook vrienden en collega’s passeren de revue. Daarentegen is hij niet bepaald scheutig met informatie wanneer het gaat om tijdlijnen, locaties en historische achtergronden. We weten dat het verhaal zich afspeelt in de jaren zeventig van de vorige eeuw en dat Praag het centrum van de gebeurtenissen is. En hoewel de woorden communisme en Partij wel eens vallen, is dit boek voor lezers die niet thuis zijn in de geschiedenis van het land geen hapklare brok. De Praagse Lente, die aan de beschreven periode voorafging, wordt bijvoorbeeld niet één keer genoemd. De auteur zelf kunnen we het niet per se kwalijk nemen, hij schreef vijftig jaar geleden vermoedelijk voor landgenoten, die aan een half woord genoeg hadden om een en ander te begrijpen. Voor lezers van nu zouden een aantal bladzijden achtergrondinformatie, bijvoorbeeld door de vertaler, een goed idee zijn.
Tussen alle informatieve stukken door zijn er filosofische beschouwingen, gedachten over recht spreken, over schuld en onschuld, over gerechtigheid en vrijheid. We ontdekken hoe rechter Kindl in de problemen geraakt. Zijn ideeën over de doodstraf, de samenleving en de wereld stroken niet altijd met dat wat van hogerop gewenst is. Gevoel versus verstand, een moeilijke keuze in een wereld die quasi voorschrijft wat je moet denken en doen. Alles absoluut interessant, maar af en toe ook een tikkeltje taai. Aan de schrijfstijl ligt het niet, die is echt wel vlot en goed leesbaar te noemen.
Conclusie? Rechter tussen twee vuren is een goed boek, dat uiteindelijk verbazend knap in elkaar blijkt te zitten. Toch krijgt de lezer geen kant-en-klaar verhaal voorgeschoteld, je moet echt wel tussen de regels door lezen en vermoedelijk een en ander uitzoeken/opzoeken.
1
Reageer op deze recensie
