Ethiek en wetenschap botsen

Ze maakte een oorverdovende entree in de Nederlandse literatuurwereld. Met haar debuutroman Of hoe waarom viel ze in 2009 meteen in de prijzen als Debutant van het Jaar. Hanna Bervoets (1984) schrijft in haar vijfde roman Ivanov over de invloed van onze cultuur op de ethiek. Hoe ver wil men gaan om te bepalen wie of wat we als mens zijn? In het cultuurprogramma Nooit meer slapen van de VPRO vertelde Bervoets dat ze als kind musicals heeft geschreven, tot nu toe wist niemand dit.

Twee afzonderlijke verhaallijnen in één roman. De Russische progressieve wetenschapper Ilya Ivanov wil in de jaren twintig van de vorige eeuw menselijk DNA kruisen met dat van een aap. Ivanov droomt ervan om een hybride wezen te scheppen: half mens en half aap. Dit is de achtergrond van de roman, de hoofdlijnen worden ingekleurd door een homoseksuele Nederlandse student, Felix. Hij besluit in 1994 af te reizen naar New York om ginds de studies journalistiek af te ronden, alsook om zichzelf te worden. Hij ontmoet virologe Helena Frank, die op haar beurt erg onder de indruk is van de experimenten van Ivanov. Het aidsvirus breidt zich op dat moment snel uit. Helena intrigeert Felix wel, evenals zijn medestudente Lois. Er ontstaat een beklemmende situatie, waarbij Felix in een gevaarlijke driehoeksverhouding belandt. Een onstuimige apotheose in New York is het eindresultaat.

“Onze hele wandeling lang had ik afgewacht, geanticipeerd op de juiste momenten voor de juiste vragen, maar waar was ik nu eigenlijk naar op zoek? Bevestiging, troost, genoegdoening – een remedie tegen een kwetsuur van twintig jaar geleden? Waarschijnlijk. Maar in mijn hang naar antwoorden, naar een coherent verhaal dat ik als een affiche over de barsten in mijn ego zou kunnen sauzen, was ik voorbijgegaan aan het feit dat de renovatie van mijn eigen levensgeschiedenis het recent opgelapte zelfbeeld van Lois wel eens zou kunnen beschadigen. Of misschien zelfs volledig doen instorten.” Vol plezier en passie schrijft Hanna Bervoets en dat merk je. Ze graaft diep in de ziel van de hoofdpersonages; haar beeldspraak spreekt voor zich. Trefzekere zinnen smeken je om te worden herlezen.

De Russische held Ilya Ivanov heeft echt geleefd; het is alleen niet erg duidelijk of zijn controversiële experimenten met mensen en apen tot iets concreets hebben geleid. Hij probeerde bijna een eeuw geleden levensvatbare hybride wezens te scheppen. Ethiek is in deze roman steeds latent aanwezig. De andere belangrijke personages uit het boek zijn fictief. Felix van der Elsken blikt in 2014 als veertiger terug op zijn verblijf in Amerika.

Hanna Bervoets neemt graag een loopje met haar lezers, ze zet hen meer dan eens op het verkeerde been. Op het juiste moment bouwt ze de spanning op, zoals in een echte thriller. Een verhaal over de invloed van cultuur op onze moraal. Tevens wordt de vraag gesteld waar de grens ligt om vast te kunnen stellen wie of wat we zijn. Hanna Bervoets analyseert en ontleedt de belangrijkste waarden van de huidige samenleving. Hierbij speelt de menselijke identiteit een primordiale rol.

Identiteit is een terugkerend thema in het werk van Bervoets; in Ivanov is dit niet anders. Als vrouw kruipt deze auteur onder de huid van Felix, blijkbaar voor haar een koud kunstje. In een vloeiende schrijfstijl en een krachtige taal zet Bervoets de bizarre en waargebeurde geschiedenis neer van de Russische held Ilya Ivanov. Ze vermengt dit alles met de persoonlijke herinneringen van het fictieve personage Felix, precies alsof dit gewoonweg vanzelfsprekend is.