Ouderwetse wraak met een hedendaagse touch

SA Cosby is een beetje gehyped als een nieuw geluid binnen het thrillergenre en op een bepaalde manier is hij dat natuurlijk ook. Hij kan tenminste (hoofd)personages scheppen waar de meeste van zijn collega-auteurs zich in het huidige klimaat niet meer aan zullen wagen, als ze zich tenminste niet het verwijt van culturele toe-eigening op de hals willen halen. Dat privilege (dat hem overigens volledig toekomt) gebruikt hij echter om thrillers te schrijven die teleurstellend standaard en misschien zelfs een tikje belegen zijn. Een laatste uitweg was een heistthriller over een Afro-Amerikaanse monteur die het rechte pad dat hij al een tijdje bewandelde, weer verliet uit geldgebrek. In Vlijmscherpe tranen is de hoofdpersoon een Afro-Amerikaanse hovenier die het rechte pad, dat hij al een tijdje bewandelt, verlaat om wraak te nemen. Een revengethriller dus.

Na een imposante carrière in de misdaad heeft Ike Randolph door vijftien jaar lang zijn kaken stevig op elkaar, zijn handen thuis en zijn blik ferm voorwaarts gericht te houden, een bloeiend hoveniersbedrijf opgebouwd. Dan staat op een dag de politie voor zijn deur om te vertellen dat zijn enige zoon samen met diens echtgenoot vermoord is. Het strekt Ike tot voordeel dat nog hij nog wel enige aanmoediging nodig heeft alvorens hij besluit dat hem de wrake is, maar dan gaat hij er hard in. Op het pad dat tot vergelding moet leiden wordt hij vergezeld door de vader van zijn schoonzoon, Buddy Lee, een onversneden hillbilly. Naast een crimineel verleden delen deze tegenpolen eigenlijk niet veel meer dan dat ze bij leven de geaardheid van hun zoons niet konden accepteren (hoewel Buddy Lee daar wat flegmatischer in lijkt te staan dan Ike) en dat ze dat postuum nog even goed willen maken. Dit klinkt als de zogeheten ‘fridging’ trope: de tendens, vooral in superhelden comics om vrouwelijke personages te scheppen wier enige doel is te sterven en zo de mannelijke protagonist van een motivatie tot handelen te voorzien. De term is afkomstig uit een verhaal waarin de Green Lantern bij thuiskomst ontdekt dat zijn vriendin is gedood en in de koelkast is gepropt. Of zoals iemand het ooit verwoordde: ‘Dead wife make man sad. Man process sad by doing violence.’ Vervang dode vrouw door dode homozonen en je hebt het verhaal van Vlijmscherpe tranen tot zijn kernachtige essentie teruggebracht.

De dynamiek tussen de immer slechtgeluimde Ike en de impulsieve Buddy Lee doet sterk denken aan die tussen Danny Glover en Mel Gibson in Lethal Weapon. Vlijmscherpe tranen werkt daardoor ook als buddy movie in romanvorm. Door van het dode stel een interraciaal koppel van hetzelfde geslacht te maken, schrijft Cosby een onmiskenbaar actueel boek, maar echt urgent wil het niet worden. Cosby wil waarschijnlijk iets zeggen over vooroordelen in al hun verschijningsvormen, dus en homohaat en racisme, maar een scherpe keus had waarschijnlijk tot een scherper verhaal geleid. Een realistische reis van homohaat naar woke zit er, gezien de beperkte tijdsspanne waarbinnen het verhaal zich afspeelt, niet in en de (absoluut intrigerende) suggestie dat Ike de geaardheid van zijn zoon niet kan accepteren vanwege zijn gevangeniservaringen, wordt onvoldoende uitgewerkt. En de rest is of voorspelbaar of geforceerd. Ike op onderzoek in een gayclub of bij de kapper waar het gesprek dan zomaar opeens gaat over een sketch van Arsenio Hall over homo’s

Als tendensroman niet overtuigend is Vlijmscherpe tranen als thriller voornamelijk geijkt. De beide treurende vaders gaan op onderzoek uit, verkrijgen met dreigementen of ferme klappen informatie die hen weer een vakje verder brengt waar het stramien zich herhaalt tot de puzzel uiteindelijk gelegd is. De geoefende thrillerlezer zal zo halverwege al wel door hebben hoe de vork ongeveer in de steel zit. Cosby heeft een uitstekende pen voor dialogen en voor degenen die daar plezier in scheppen schrijft hij ook de beste vechtscenes sinds Lee Child. Hoe geloofwaardig het is dat een zwarte mannetjesputter en een witte alcoholistische speedfreak op leeftijd vier professionele lijfwachten en een complete motorbende bevechten en het kunnen navertellen, moet ieder voor zich bepalen. Mijn ongeloof schortte maar moeizaam op. Potsierlijke en overbodige vergelijkingen teisteren helaas het proza van Cosby nog steeds als schurftmijt een studentenhuis. Ook hier stroomt kastanjebruin haar weer als een waterval over de rug van een vrouw. Ooit haar zien stromen? Wat dat betreft: ooit een waterval zien stromen? Ooit kastanjebruin water stromend zien vallen? Nou ja, in Engeland misschien als het riool weer eens rechtstreeks op open water loost. De vertaling lijkt gelukkig minder slecht dan die van Een laatste uitweg, maar southern rock vertalen als ‘zuidelijke rock’? Kom nou toch op zeg!

Op Hebban wordt Vlijmscherpe tranen omschreven als rauw maar ook liefdevol en ontroerend. Nu is het een verhaal van harde klappen en dito waarheden, maar de liefde en ontroering zijn volledig aan mij voorbijgegaan. Bedoelen mensen misschien de liefde die Ike voor zijn vrouw en kleindochter opbrengt als hij besluit met zijn bevindingen niet naar de politie te gaan zodat het leven van vrouwlief en kleindochter in gevaar komt? Maar mevrouw Ike en kleindochter figureren uitsluitend in het verhaal zodat Cosby de spanning tegen het einde nog wat hoger op kan schroeven. Vlijmscherpe tranen is niet de indringende hedendaagse thriller geworden die op basis van de synopsis beloofde te worden en die het misschien ook graag zou willen zijn. De moderne update van een bekend thema doet wat krampachtig aan en kan ook niet helemaal verhullen dat het qua spanning en plot wat gewoontjes is, maar de intenties van Cosby lijken wel integer dus ik rond de 2,5 sterren af naar boven.