Duivels, maar geen dilemmas

In het nawoord schrijft Olde Heuvelt dat de eerste, of tenminste een eerdere, versie van November zich afspeelde in Vught. Die had ik graag gelezen, maar gezien de ingewikkelde (convulted zou Olde Heuvel zelf wellicht schrijven) drukgeschiedenis van Hex (dat voor de Engelse markt herschreven moest worden, wat weer leidde tot een ander slot voor de oorspronkelijke versie), kan ik mij voorstellen dat is besloten om een tussenstap weg te snijden. In interviews gaf de schrijver aan de Amerikaanse setting mede te hebben verkozen omdat de thematiek euthanasie en hulp bij zelfdoding in de VS een andere lading heeft dan in Nederland (dat is op zich niet onwaar), maar ik vraag mij of dat het hele verhaal is. November voelt een beetje berekenend. Het lijkt of Olde Heuvelt doelbewust teruggrijpt op elementen uit Hex: een oude vloek, een besloten gemeenschap en het generatieconflict waarmee de YA markt wordt bediend. Dit is allicht begrijpelijk. Olde Heuvelt brak internationaal door met Hex, maar dat momentum lijkt wat weggeëbd. Stephen King heeft voor zover ik weet niet over Echo getweet en de Engelse vertaling van Orakel staat pas aangekondigd voor oktober 2023. November lijkt dit tij te moeten keren en daarom is de thematiek misschien extra saillant.

Want in November geen heks, maar de duivel zelf (de accountant heet hij hier) die een select groepje bewoners van een Amerikaanse buitenwijk wat extra voorspoed biedt, vermits zij ieder jaar iemand ombrengen in het bos achter hun huis. Het gehele jaar gaat het hun buitensporig goed, maar in de maand november ondergaan zij het leven zonder bovennatuurlijke trapondersteuning, en de tegenwind en hoogteverschillen die zij dan ervaren blijken altijd een uitstekende motivatie om weer een goedgelovig slachtoffer op te snorren en met de belofte van een zachte dood in het eeuwige verderf te storten. Bovennatuurlijke elementen (wat de duivel precies wel en niet vermag bijvoorbeeld) verdragen zich slecht met logisch doordenken en kritische beschouwing, dus werkte voor mij de allegorische benadering het best. Zo beschouwd lijkt het verhaal over privilege te gaan. Iets waar iedere Olde Heuvelt lezer in meer of mindere mate ervaring mee zal hebben. Hoever zijn mensen bereid te gaan om hun bevoorrechte positie te behouden en op welke wijze rechtvaardigen zij dit voor zichzelf en naar anderen? Prikkelende of vernieuwende inzichten levert dit allemaal niet op, temeer omdat Olde Heuvelt zijn personages eigenlijk geen keus biedt. Het is niet het verschil tussen middelmaat en gegoede welstand, een rijtjeshuis versus vrijstaand wonen of een tweedehands Hyundai versus een nieuwe BMW, maar het verschil tussen leven en dood. Sommige bewoners zijn op miraculeuze wijze hersteld van een terminale ziekte en het enige gezin dat het pact met de duivel opzegde, is volledig te gronde gegaan. Wel duivels dus, maar geen dilemma. Wat meer grijstinten zouden het verhaal in dit opzicht ten goede zijn gekomen.

De overeenkomsten met het werk van Stephen King, waar sommige recensenten nogal gewag van maken, zie ik daardoor ook niet helemaal. Uiteraard is het decor (een vredige Amerikaanse buitenwijk) helemaal des Kings, maar de meeste horror maakt gebruik van deze trope. King bouwt zijn horror veel langzamer en subtieler op, waardoor de personages en de (slechte) keuzes die zij maken begrijpelijk worden (relatable zou Olde Heuvelt probably schrijven). In November zit je vanaf het begin opgescheept met bevoorrechte mensen die hun bed langgeleden gemaakt hebben, er tot grote tevredenheid in liggen en ook tot alles bereid zijn om dat zo te houden. De (hoofd)personages van King vechten voor verlossing, die van Olde Heuvelt zijn vanaf het begin verdoemd tot de ondergang. De King die het meest weg heeft van November, is waarschijnlijk Needful Things (verre van zijn beste werk trouwens) en daar weet King invoelbaar te maken waarom mensen dingen tegen beter weten in toch bepaalde dingen willen (iets waar King gezien zijn verslavingsproblematiek natuurlijk ervaring mee heeft). Ondanks de Amerikaanse setting lijkt de sensibiliteit van Olde Heuvelt duisterder en pessimistischer, meer Europees wellicht. De sociaal-economische setting van voldane, welvarende satanisten met hun burgerlijke genoegens en verworvenheden, lijkt veeleer ontleend aan Rosemary’s Baby van Ira Levin. Kings personages zijn over het algemeen, als ze geen schrijver zijn, veel meer blue collar.

Het venijn zit bij November duidelijk aan het begin. Oldeheuvelt laat er geen twijfel over bestaan en meet ook breed uit dat november 2022 voor de bewoners van Bird Street in Lock Haven met recht een horrormaand genoemd kan worden. Klaarblijkelijk had hij geen zin om november 2023 op dezelfde uitputtende wijze te behandelen, dus kiest hij voor een meer psychologische benadering. Door een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden raken de bewoners onderling verdeeld en komt het duivelse verbond onder spanning te staan. Ik wil niet zo ver gaan om (met Vestdijk) te spreken van een pernecieus slot, maar het tweede deel is duidelijk minder spannend dan het eerste en de afwikkeling voelt ook wat gehaast. Het zou logischer en bevredigender zijn geweest als de spanningen uit het eerste deel zouden leiden tot de ondergang van de satanisten, maar dat lijkt (nog) een brug te ver voor het schrijverschap van Olde Heuvelt. Het resultaat is daardoor een wat onsamenhangend boek. De duivel blijkt niet zozeer in de details te zitten als wel in de overkoepelende constructie. Desondanks is November duidelijk gestroomlijnder (maar daardoor ook generieker) dan de eerdere romans en daarmee voelt het een beetje toegesneden voor de internationale markt. Hiermee gaat ook iets eigens verloren, maar deze eigenaardigheden (quirks zou Olde Heuvelt zelf highly likely schrijven) waren in mijn ogen veeleer zwaktes dan charmes. Al met al een goede gecalculeerde stap voor de internationale successchrijver die Olde Heuvelt klaarblijkelijk nog maar al te graag wil zijn.