Lezersrecensie
Een epos over macht, ethiek en zelfontdekking
In Nausikaä en de grote goden neemt Pim Wiersinga (1954-2024) de lezer mee naar een wereld waarin mythologie, geschiedenis en persoonlijke keuzes nauw met elkaar verweven zijn. Nausikaä is het hoofdpersonage en we ervaren alles vanuit de ogen van de jonge prinses van Pontos. Ze moet haar afkomst verborgen houden: “Anders dan haar naamgenote bij Homeros, kreeg ik van mijn vader bevel mijn afkomst stil te houden, maar ik wist niet waarom.” Haar perspectief maakt het verhaal intiem en reflectief, terwijl de gebeurtenissen episch zijn.
Mithradates VI: macht en verantwoordelijkheid
Mithradates VI van Pontos (134–63 v.Chr.), de vader van Nausikaä, was een historische koning, bekend als de “Oosterse Hannibal”, die zijn rijk verdedigde tegen Rome. Wiersinga schildert hem als een complexe leider die verantwoordelijkheid neemt voor zijn keuzes, en zijn dochter brengt hem tot dit inzicht: “Ik wou je behoeden voor de giftige dampen die velen in het nauw drijven als de nacht over hun ziel valt en de vrees over hen vaardig wordt.”
Hoewel hij betrokken was bij bloedige conflicten, zoals pogroms tegen Romeinen in Klein-Azië, hanteert hij ethische grenzen. Zo weigert hij waterputten te vergiftigen, ook al wordt dat door zijn adviseurs aangeraden. Mithradates behoudt zijn menselijkheid temidden van oorlog en wreedheid.
Hypsikratea: gids en moreel kompas
Hypsikratea, tante van Nausikaä en opperstalmeesteres bij Mithradates, is een krachtige, wijze figuur: “Als paardenmeid val ik goed bij Mithradates in de smaak.” Haar naam – Hypsi (hoog) en Kratea (kracht) – verwijst naar haar Amazone-afkomst en onverzettelijke karakter. Ze begeleidt Nausikaä op haar tocht terwijl ze vluchten voor de Romeinen, die alles willen veroveren. Tegelijkertijd wordt er gereflecteerd over macht en moraliteit. Ze fungeert als mentor en moreel kompas voor Nausikaä.
Nausikaä: op zoek naar zichzelf
Wiersinga’s Nausikaä is meer dan een prinses of mythische figuur; ze is een jonge vrouw op zoek naar zichzelf, haar vrijheid en haar identiteit. Ze worstelt met de macht en keuzes van haar vader en met de chaos van oorlog: “Minder bloedvergieten is toch per definitie beter, lieve vader?” (p.88). Tegelijkertijd verlangt ze naar liefde en nabijheid, zoals blijkt uit haar lesbische relatie met Luna: “Fijner was het naar Luna te lonken, onschuldig (of slaapdronken) te smeken om een kus, een tepel te beroeren die strak trok onder je tastende vingers.”
Haar reis op zoek naar veiligheid is zowel een persoonlijke als ethische zoektocht: ze wil de waarheid zien, zelf keuzes maken en de wreedheid van Rome en haar eigen familie kritisch bekijken. Net als Odysseus zwerft ze, maar waar Homeros’ Nausikaä gastvrijheid belichaamt, is Wiersinga’s Nausikaä een actieve, reflecterende vrouw die haar lot mede bepaalt.
Historische en mythologische verweving
Het verhaal verweeft historische figuren zoals Mithradates, Pompeius en Crateuas (deze laatste twee waren generaals in de tijd van Mithradates) met mythologische symbolen, zoals de Nike van Samothrake: “Het beeld glijdt uit de kabels van het vernuftig hijstoestel; en Nike breekt een vleugel, haar arm knapt, ze wordt onthalsd.” Dat staat symbool voor ongeluk en de kwetsbaarheid van grootse idealen. Historische details, zoals de verwoesting van Kabeira door Lucullus, en de machtsstrijd in Pergamon, worden verweven met universele thema’s: macht, ethiek, vrijheid en liefde. Zo ontstaan lagen waarin mythologie, geschiedenis en persoonlijke reflectie elkaar versterken.
Klassieke epen
Wiersinga kiest voor een episch-poëtische vorm, geïnspireerd door de klassieke epen. Je zou het een roman in versvorm kunnen noemen. Zijn verzen combineren ritme, klank, alliteraties en metaforen: “Traag klom de zon uit een baaierd van nevels, kil als gewichtloze dauw”, “Waar Mithradates verscheen hielden bergwouden suizelend hun adem in”. De klassieke poëzie van Homerus weerklinkt in “O, Muzen, leg mij het zwijgen op”. Hoewel hij zich laat inspireren door de hexameter, volgt hij die niet strikt. Zijn vrije epische vorm maakt het verhaal levendig en toegankelijk, terwijl het de lezer dwingt aandachtig te lezen en te reflecteren. Filosofische overpeinzingen, zoals Herakleitos’ idee dat niemand twee keer in dezelfde rivier stapt, voegen intellectuele diepgang toe.
De titel Nausikaä en de grote goden weerspiegelt de centrale thematiek. De “grote goden” symboliseren de machtige krachten – menselijke en mythische – die Nausikaä omringen: Mithradates, Rome en legendarische figuren zoals Nike. Nausikaä staat tussen deze krachten in, actief en reflecterend, en zoekt haar eigen plek en stem in een wereld die haar klein wil maken.
Hoewel het verhaal zich in de Oudheid afspeelt, zijn de thema’s actueel. Mithradates’ kritiek op Rome: “Heel de wereld is hun prooi. Hun vriendschappen zijn berekening, hun moed is monsterlijk” weerspiegelt hedendaagse discussies over corruptie, economische uitbuiting en politieke dominantie. De morele vragen rond geweld en verantwoordelijkheid zijn vandaag nog steeds relevant. Nausikaä’s zoektocht naar autonomie en ethische keuzes spreekt moderne lezers aan.
Het verhaal eindigt met “ave sive vale” (gegroet óf vaarwel), een subtiele variant op de klassieke Latijnse groet. Het suggereert dat keuzes, liefde en strijd nooit absoluut zijn. Het is een perfecte afsluiting van een verhaal waarin macht, vrijheid en zelfontdekking voortdurend botsen en versmelten.
Aandacht en geduld
Nausikaä en de grote goden is een literair epos dat aandacht en geduld vraagt, maar de lezer rijkelijk beloont. Historische feiten, mythologie, poëtische versvormen, filosofische reflecties en persoonlijke verhalen smelten samen tot een rijk, gelaagd geheel. Wiersinga laat zien dat geschiedenis, mythologie en menselijke ervaring altijd met elkaar verbonden zijn, en dat de zoektocht naar zelfidentiteit tijdloos is. Ave sive vale: een groet, een vaarwel, of iets ertussenin — precies zoals het verhaal van Nausikaä zelf, die tussen machtige krachten haar eigen weg zoekt en zichzelf ontdekt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com
Leesadvies voor jongeren
Een uitdagende, epische roman in verzen: volg Nausikaä, een prinses op de vlucht voor Rome, die ontdekt wie ze zelf is. Poëtisch, historisch spannend en vol mythologie. Moeilijk? Ja. Maar wie doorleest, vindt een verhaal dat echt binnenkomt.
Mithradates VI: macht en verantwoordelijkheid
Mithradates VI van Pontos (134–63 v.Chr.), de vader van Nausikaä, was een historische koning, bekend als de “Oosterse Hannibal”, die zijn rijk verdedigde tegen Rome. Wiersinga schildert hem als een complexe leider die verantwoordelijkheid neemt voor zijn keuzes, en zijn dochter brengt hem tot dit inzicht: “Ik wou je behoeden voor de giftige dampen die velen in het nauw drijven als de nacht over hun ziel valt en de vrees over hen vaardig wordt.”
Hoewel hij betrokken was bij bloedige conflicten, zoals pogroms tegen Romeinen in Klein-Azië, hanteert hij ethische grenzen. Zo weigert hij waterputten te vergiftigen, ook al wordt dat door zijn adviseurs aangeraden. Mithradates behoudt zijn menselijkheid temidden van oorlog en wreedheid.
Hypsikratea: gids en moreel kompas
Hypsikratea, tante van Nausikaä en opperstalmeesteres bij Mithradates, is een krachtige, wijze figuur: “Als paardenmeid val ik goed bij Mithradates in de smaak.” Haar naam – Hypsi (hoog) en Kratea (kracht) – verwijst naar haar Amazone-afkomst en onverzettelijke karakter. Ze begeleidt Nausikaä op haar tocht terwijl ze vluchten voor de Romeinen, die alles willen veroveren. Tegelijkertijd wordt er gereflecteerd over macht en moraliteit. Ze fungeert als mentor en moreel kompas voor Nausikaä.
Nausikaä: op zoek naar zichzelf
Wiersinga’s Nausikaä is meer dan een prinses of mythische figuur; ze is een jonge vrouw op zoek naar zichzelf, haar vrijheid en haar identiteit. Ze worstelt met de macht en keuzes van haar vader en met de chaos van oorlog: “Minder bloedvergieten is toch per definitie beter, lieve vader?” (p.88). Tegelijkertijd verlangt ze naar liefde en nabijheid, zoals blijkt uit haar lesbische relatie met Luna: “Fijner was het naar Luna te lonken, onschuldig (of slaapdronken) te smeken om een kus, een tepel te beroeren die strak trok onder je tastende vingers.”
Haar reis op zoek naar veiligheid is zowel een persoonlijke als ethische zoektocht: ze wil de waarheid zien, zelf keuzes maken en de wreedheid van Rome en haar eigen familie kritisch bekijken. Net als Odysseus zwerft ze, maar waar Homeros’ Nausikaä gastvrijheid belichaamt, is Wiersinga’s Nausikaä een actieve, reflecterende vrouw die haar lot mede bepaalt.
Historische en mythologische verweving
Het verhaal verweeft historische figuren zoals Mithradates, Pompeius en Crateuas (deze laatste twee waren generaals in de tijd van Mithradates) met mythologische symbolen, zoals de Nike van Samothrake: “Het beeld glijdt uit de kabels van het vernuftig hijstoestel; en Nike breekt een vleugel, haar arm knapt, ze wordt onthalsd.” Dat staat symbool voor ongeluk en de kwetsbaarheid van grootse idealen. Historische details, zoals de verwoesting van Kabeira door Lucullus, en de machtsstrijd in Pergamon, worden verweven met universele thema’s: macht, ethiek, vrijheid en liefde. Zo ontstaan lagen waarin mythologie, geschiedenis en persoonlijke reflectie elkaar versterken.
Klassieke epen
Wiersinga kiest voor een episch-poëtische vorm, geïnspireerd door de klassieke epen. Je zou het een roman in versvorm kunnen noemen. Zijn verzen combineren ritme, klank, alliteraties en metaforen: “Traag klom de zon uit een baaierd van nevels, kil als gewichtloze dauw”, “Waar Mithradates verscheen hielden bergwouden suizelend hun adem in”. De klassieke poëzie van Homerus weerklinkt in “O, Muzen, leg mij het zwijgen op”. Hoewel hij zich laat inspireren door de hexameter, volgt hij die niet strikt. Zijn vrije epische vorm maakt het verhaal levendig en toegankelijk, terwijl het de lezer dwingt aandachtig te lezen en te reflecteren. Filosofische overpeinzingen, zoals Herakleitos’ idee dat niemand twee keer in dezelfde rivier stapt, voegen intellectuele diepgang toe.
De titel Nausikaä en de grote goden weerspiegelt de centrale thematiek. De “grote goden” symboliseren de machtige krachten – menselijke en mythische – die Nausikaä omringen: Mithradates, Rome en legendarische figuren zoals Nike. Nausikaä staat tussen deze krachten in, actief en reflecterend, en zoekt haar eigen plek en stem in een wereld die haar klein wil maken.
Hoewel het verhaal zich in de Oudheid afspeelt, zijn de thema’s actueel. Mithradates’ kritiek op Rome: “Heel de wereld is hun prooi. Hun vriendschappen zijn berekening, hun moed is monsterlijk” weerspiegelt hedendaagse discussies over corruptie, economische uitbuiting en politieke dominantie. De morele vragen rond geweld en verantwoordelijkheid zijn vandaag nog steeds relevant. Nausikaä’s zoektocht naar autonomie en ethische keuzes spreekt moderne lezers aan.
Het verhaal eindigt met “ave sive vale” (gegroet óf vaarwel), een subtiele variant op de klassieke Latijnse groet. Het suggereert dat keuzes, liefde en strijd nooit absoluut zijn. Het is een perfecte afsluiting van een verhaal waarin macht, vrijheid en zelfontdekking voortdurend botsen en versmelten.
Aandacht en geduld
Nausikaä en de grote goden is een literair epos dat aandacht en geduld vraagt, maar de lezer rijkelijk beloont. Historische feiten, mythologie, poëtische versvormen, filosofische reflecties en persoonlijke verhalen smelten samen tot een rijk, gelaagd geheel. Wiersinga laat zien dat geschiedenis, mythologie en menselijke ervaring altijd met elkaar verbonden zijn, en dat de zoektocht naar zelfidentiteit tijdloos is. Ave sive vale: een groet, een vaarwel, of iets ertussenin — precies zoals het verhaal van Nausikaä zelf, die tussen machtige krachten haar eigen weg zoekt en zichzelf ontdekt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com
Leesadvies voor jongeren
Een uitdagende, epische roman in verzen: volg Nausikaä, een prinses op de vlucht voor Rome, die ontdekt wie ze zelf is. Poëtisch, historisch spannend en vol mythologie. Moeilijk? Ja. Maar wie doorleest, vindt een verhaal dat echt binnenkomt.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Claire’s nieuwe leven wankelt wanneer haar verleden zich opnieuw aandient, en de zoektocht naar haar verdwenen zusje onthult een waarheid die gevaarlijker is dan elke leugen. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
