Wat kun je doen tegen de macht van ‘de witte jas’?

Wat moet je wanneer je als ‘gewone’ burger misstanden constateert? Heb je enige kans om je tegen de gevestigde ‘macht’ teweer te stellen? Je hoeft de krant maar open te slaan of te kijken naar het journaal of programma’s die de achtergronden van het nieuws belichten of het komt voorbij. In de uitermate boeiende psychologische thriller Uitgedokterd van Antoinette Kalkman staat de onmacht centraal die je voelt als je een medische misser wil aankaarten. Je kunt dit verhaal lezen als een spannend verhaal, maar het zet je ook aan tot nadenken. Niet voor niets begint de thriller met het afdrukken van de eed van Hippocrates, de gelofte die iedere arts aflegt. Leg deze eed maar eens naast hetgeen zich in het verhaal ontvouwt. Wordt het belang van de patiënt voorop gesteld en maakt de arts geen misbruik van zijn medische kennis, ook onder druk?

Je wereld stort ineen

Valérie Johansen is een talentvol hockeyster en mag tijdens de belangrijke wedstrijd Kampong tegen Bloemendaal dertien minuten (dertien is niet voor niets het ongeluksgetal!!) voor het einde van de wedstrijd als keepster in vallen. Vader Matthijs en zijn echtgenote Eveline glimmen van trots. Vlak voor tijd zakt Valérie in elkaar en wordt met loeiende sirenes naar het ziekenhuis afgevoerd. Een epileptische aanval? Of is er meer aan de hand? Neurochirurg Justus Zuijderwijk is haar behandelend arts. Onderzoeken tonen aan dat erbij Valérie een primaire spinale tumor in haar wervelkolom zit. Ze moet zo snel mogelijk geopereerd worden, een routineklus. Justus wil voor de zekerheid een aanvullend onderzoek doen om overtuigd te zijn van de juiste operatiemethode, maar wordt door zijn zwager Ferdinand Van Grunsven gedwongen tempo te maken en het onderzoek over te slaan. Ferdinand is hoogleraar en afdelingshoofd en ‘weet het altijd beter.’ Tijdens de operatie treden er complicaties op en Valérie gaat lopend het ziekenhuis in en komt er als invalide uit. Verbijstering. Het zit met name Eveline niet lekker en ze begint vragen te stellen aan Justus “Voorafgaand aan de operatie gaf u aan dat de kans op schade verwaarloosbaar was. Ze zou weer op topniveau kunnen hockeyen. […] Hoe heeft u dit niet kunnen zien aankomen?” Er volgt geen eenduidig antwoord en vanaf dat moment vermoedt Eveline dat er iets in de doofpot gestopt wordt en gaat ze de strijd aan om de waarheid boven tafel te krijgen. Ze moet tegen een gesloten bastion van witte jassen opboksen.

Wie is schuldig?

Het grote thema in het verhaal is hoe er omgegaan wordt met medische missers. Een toonaangevend academisch ziekenhuis kan dat natuurlijk niet hebben. Maar hoe kan het dan toch gebeuren? Werkdruk? Te starre hiërarchie waarin een tegengeluid not done is, bureaucratie, de rol van de verzekeringsmaatschappijen, vriendjespolitiek (je omringen met jaknikkers), machtsmisbruik, geldelijk gewin, reputatieschade, verantwoordelijkheid? Daar tegenover staat de patiënt en de familie. Wat voelen die en wie is er nu schuldig: de arts, het afdelingshoofd, het ziekenhuis, de verzekeringsmaatschappij die budgetten toekent, de overheid?

Ik word krankzinnig

Kalkman vertelt het verhaal vanuit drie ik-perspectieven/verhaallijnen: die van Eveline, van Justus en Ferdinand. Dit geeft dynamiek aan het verhaal, levert een mooi ritme op. De valkuil is dat je in herhalingen valt, maar dat gebeurt nergens. Je kruipt in de hoofden van die personages en krijgt gaandeweg zicht op wat hen beweegt en waarom ze zo handelen. Zo is Ferdinand een bullebak van een vent. Hij voelt zich boven iedereen verheven en wordt als autoriteit op het gebied van de neurochirurgie gezien. Wanneer je het niet met hem eens bent dan heb je een probleem. Thuis heeft echter zijn vrouw Laurette de broek aan en heeft hij niet veel te vertellen: “Een grote mond buitenshuis, maar thuis gaat hij via het kattenluik naar binnen.” Kalkman ontleedt de personages met hun (on)hebbelijkheden tot op het bot. Je voelt hun angst. De relatie van Justus met kunstenares Isabel “heeft iets weg van een boterham van drie dagen oud. Eetbaar maar niet echt smakelijk.” Prachtig om zo in een zin een relatie te beschrijven. Je voelt de wanhoop van Eveline, die vecht voor erkenning, voor gerechtigheid. Niet voor niets staat in het eerste deel: “Stel dat er iets met je kind gebeurt….Bij het idee alleen al wordt elke moeder krankzinnig.”

De koningin is dood

De verhaallijnen van de drie hoofdpersonages kruisen elkaar ingenieus. Zo komt Justus in Utrecht in een café toevallig Matthijs tegen en ziet hij in Amsterdam Valérie die in een rolstoel voortgeduwd wordt door vriendinnen. Het zorgt voor coherentie in verhaal. Je merkt dat over ieder detail is nagedacht. Kalkman heeft heel wat secundaire verhaallijntjes in haar verhaal gevlochten die zorgen voor spanning en het plot een andere kant op sturen. Ze houdt de vaart in het verhaal. De afloop is een totale verrassing, en dan snap je ook de titel van deze thriller.
Er zitten prachtige metaforen in het verhaal. Zo raakt Ferdinand meer en meer in het nauw en heeft hij ook privé op financieel gebied grote problemen. In zijn vrije tijd is hij imker. Dan constateert hij de er onrust is rondom een van de bijenkorven en de bijen gaan zwermen. De koningin is dood. Een prachtige metafoor die je perfect op zijn eigen situatie past.

Persoonlijk verhaal

Hoewel het om fictie gaat, zit er achter het verhaal een persoonlijk verhaal. Op de cover zien we het portret van de auteur, gemaakt door haar dochter! In de verantwoording gaat Kalkman in op de achtergrond van het verhaal. In 2016 kreeg haar oudste dochter een heftige diagnose waarna ze werd verwezen naar een academisch ziekenhuis. In dat ziekenhuis speelde van alles. Het ging onder meer om medische fouten. Zoek op Zembla 2016 en je ziet een aantal televisieprogramma’s waarin het UMC Utrecht onder de loep genomen wordt. Kalkmans dochter lag op de betreffende afdeling en zou behandeld worden door de arts in kwestie. Voor een second opinion kwam de dochter (gelukkg) in een ander ziekenhuis terecht. Wanneer je dit verhaal kent lees je het boek met andere ogen. Wat zo knap is dat Kalkman afstand heeft weten te houden. Maar voor alles geldt: blijf waakzaam!