Duister, onwerkelijk maar zeer aangrijpend

Scholier Hans Sievez groeit op in een arm veengebied langs de IJssel. Als hij op een dag ruzie krijgt met zijn streng godsdienstige vader, besluit hij weg te lopen. Hij komt terecht op een kwekerij in Den Haag waar hij in contact komt met de streng calvinistische Jozef Mieras. Als Hans later, teruggekeerd naar Gelderland, een eigen kwekerij heeft en getrouwd is met zijn jeugdliefje Margje, duikt Jozef daar ook weer op en krijgt hij steeds meer invloed op Hans. Langzaam maar zeker raakt Hans verstrikt in de strenge geloofsgemeenschap en vervreemdt steeds meer van zijn vrouw en kinderen.

Zelden heb ik een boek gelezen dat me zo wist te pakken als dit, en dat terwijl het eigenlijk een uiterst deprimerend verhaal is. De kracht van Siebelink zit er vooral in dat je je enorm kunt identificeren met Hans en met hem meeleeft, ook al druisen zijn acties tegen al je eigen logica in. Het is bijna afschrikwekkend om te lezen hoe het geloof, en de mensen uit de geloofsgemeenschap die zich om hem heen verzamelen, hem meer en meer indoctrineren. Als God op een dag werkelijk aan Hans verschijnt, is er geen weg meer terug. Hij begint zijn gezin en zijn werk te verwaarlozen, en reist het hele land door, naar bijeenkomsten van zijn broeders. Je krijgt bewondering voor zijn vrouw Margje, die hem steeds meer verliest maar, misschien tegen beter weten in, van hem blijft houden en hem blijft steunen, en zijn zoon Ruben, die wel ontvankelijk is voor het geloof maar zich daar niet in verliest. En dan is er nog zijn tweede zoon, Tom, waarvan Hans ten tijde van de zwangerschap had gehoopt dat het een meisje zou worden. Tom voelt zich daardoor vanaf zijn vroegste jeugd verstoten door zijn vader en verzet zich mede daardoor tegen het geloof.

Tegelijkertijd maak ik me boos om hoe een religie mensen kan onderdrukken door hen onzekerheid, angst en minderwaardigheid aan te praten, en hen intimideert met hel en vagevuur. Helaas is het boek in dat opzicht geen fictie maar -in bepaalde geloofskringen- harde realiteit. Het is hartverscheurend om te lezen hoe Hans op zijn sterfbed ligt, omringd door geloofsgenoten die niet toestaan dat zijn vrouw en kinderen aan zijn bed komen om hem in de laatste uren bij te staan. “Eén woord van u op het moment van sterven kan hem zijn heil kosten”, aldus Jozef. Als Hans uiteindelijk overleden is, vertrekken de mannen naar een andere plek in het land. “Hun belangstelling voor dit adres was opgelost als sneeuw voor de zon.”

Het verhaal is prachtig opgebouwd, in een soort cyclus van leed (de jonge Hans), opleving (zijn prille huwelijk met Margje en de opbouw van zijn eigen bedrijf) en verval (het afglijden in het geloof en het letterlijke verval van zijn bedrijf). Je volgt als het ware de seizoenen die in het werk van Hans als kweker precies zo terugkomen.

Het boek is autobiografisch van karakter. Siebelink beschrijft, in de gedaante van zoon Ruben, hoe hij de relatie met zijn vader heeft ervaren. Een meer dan terechte winnaar van de AKO Literatuurprijs!