Een tijdreis vol weemoed en nostalgie

Marnix Peeters begon in 2010, na een journalistieke carrière, met het schrijven van boeken, zowel fictie als non-fictie. Jana Wuyts – eveneens journalist – specialiseerde zich onder andere in sociale media en PR. Rommelmarkten bezoeken is een gedeelde hobby van dit echtpaar. Op zo’n rommelmarkt kopen ze de ‘Guide du pneu Michelin Belgique – Luxembourg – Hollande 1938-1939’. Thuisgekomen onthult de gids verschillende briefjes met aantekeningen en annonces en dat activeert de bij beide auteurs aanwezige journalistieke onderzoeksdrift. Met de gids als leidraad bezoeken ze verschillende Belgische steden, op zoek naar de hotels, restaurants en bezienswaardigheden die erin aangeprezen worden. Wat is herkenbaar gebleven uit die bijzondere zomer, vlak voordat Hitler op 1 september 1939 Polen binnenvalt?

Om hun tijdreis voor te bereiden heeft het schrijverspaar duidelijk heel wat research verricht want men kan aannemen dat veel straten of etablissementen van naam zijn veranderd of zelfs vernield tijdens de oorlog of erna. Naast het verslag van de ervaringen in de verschillende steden, staat het boek boordevol interessante wetenswaardigheden onder andere uit kranten van die bewuste zomer. Er is een mooi evenwicht tussen serieuze weetjes over bijvoorbeeld politiek en luchtiger nieuws zoals de sportuitslagen.

De layout van het boek is goed overdacht. Door het relaas van de zoektocht in zwarte en de andere informatie in rode inkt te drukken, ontstaat een duidelijke afscheiding. Een noodzakelijke keuze om verwarring te voorkomen. Terugbladeren om de verschillende delen niet door elkaar te lezen is nodig en dat zorgt voor een verstoring van het leesritme. Op pagina 58 bijvoorbeeld stopt men midden in een zin die pas op pagina 60 verdergaat en de foto en info op de pagina ernaast behandelt een heel ander onderwerp. Elke stad beslaat een hoofdstuk uit het boek dat telkens begint met een handige, oude kaart als referentie bij de reiservaringen. Afbeeldingen van vroeger en nu zijn talrijk aanwezig en dat is nodig om een vergelijking te maken. Het beeldmateriaal is deels onmisbaar, vaak nuttig en vooral een duidelijke meerwaarde. Fotograaf Geert Van De Velde verdient een pluim voor de recente foto’s.

De auteurs brengen een eerlijk en kritisch relaas over hun ervaringen en ontdekkingen. Ze geven objectieve beschouwingen en gelijktijdig zetten ze de lezer aan het denken. In die zin is het ook een heel actueel boek.

"Bij alles wat wij lazen, kregen wij het gevoel dat het allemaal wel zou gaan meevallen — er was niet zó veel verschil met nu, met hoe er nu over Trump en Poetin en Kim Jong-un wordt geschreven. Het leven leek in elk geval koppig zijn gang te gaan."

Doorheen het hele boek is teleurstelling waarneembaar wanneer blijkt dat België een land is van vergane glorie. Wie herkent in het Blankenberge van nu nog de belle époque stad waar de adel graag vertoefde? Ook hier doen de auteurs ons stilstaan bij de manier waarop de heropbouw van steden na de oorlog is aangepakt. En ook de huidige visie – of eerder het ontbreken ervan – op stadsverfraaiing wordt scherp belicht. De realiteit maakt dat het geen optimistisch boek is. Toch lukt het Peeters en Wuyts om niet in negativiteit te vervallen. Bij het begin van hun speurtocht hadden ze allicht zelf positievere verwachtingen. In het boek komen mensen aan het woord die de zomer van 1939 nog hebben meegemaakt en dat geeft een nostalgische sfeer, alsof je luistert naar verhalen van je grootouders.

Zin om door België te reizen, krijg je niet van dit boek. Toch is het een aanrader, een oproep om aandacht te besteden aan erfgoed en toekomstige architectuur en een waarschuwing voor de huidige politieke realiteit. De mensen hadden in 1939 niet door dat er oorlog op komst was. Er is een zekere overeenkomst met berichtgeving in de kranten nu. Laat je meenemen op deze tijdreis vol weemoed en nostalgie.