De dood doet schrijven

In haar existentiële roadtrip 'Reis Naar De Rand Van Het Leven' (1984) verkent Tezer Özlü het spanningsveld tussen sterfelijkheid en het schrijverschap. Ze bezoekt de begraafplaatsen van haar literaire idolen (Franz Kafka, Italo Svevo en Cesare Paves) om vat te krijgen op haar eigen gevoelens van rouw en verlies. Ook allemaal plekken op het Europese continent, wat contrasteert met haar eigen jeugd in Anatolië op het Aziatische deel van Turkije. Welke persoonlijke trauma's rond de dood hebben Tezer Özlü gevormd tot de persoon die zij uiteindelijk is geworden? Hoe geeft de fictie van haar idolen betekenis aan haar eigen zelfmoordpogingen? En hoe kan zij zich als schrijfster onttrekken aan het eeuwige niets dat alle sterfelijke mensen uiteindelijk wacht? Met een zeurende kiespijn en een drang naar vrijheid, gaat ze op zoek naar antwoorden. In zichzelf, in de plekken die zij bezoekt en vooral ook in de literatuur.

Wat me raakt aan 'Reis Naar De Rand Van Het Leven' (1984) is hoe Tezer Özlü haar eigen zoektocht schetst naar een eigen identiteit. Haar pijn om nergens écht bij te horen. Nostalgische herinneringen naar haar Anatolische jeugd roepen pijnlijke gevoelens op over de moeilijkheid om zichzelf te ontplooien. Terwijl ze in het kille, levenloze West-Europa eveneens geplaagd werd door psychologische problematiek en vele teleurstellingen. Overal moeten conformeren aan de grenzen van anderen. Haar literaire helden zijn de enige ankerpunten waarmee ze innerlijke tegenstellingen weet te verenigen. Toch werpt haar reis langs hun graven ook weer nieuwe angsten en twijfels op over haar toekomst. Het is de schrijvers Franz Kafka, Italo Svevo en Cesare Paves immers ook niet altijd gelukt om bij leven liefde en geborgenheid te vinden. Moet een schrijver lijden om gelezen te blijven worden!?

Net als haar literaire idolen zou Tezer Özlü zelf ook niet oud worden. Ze stierf als jonge veertiger aan borstkanker. Het geeft de zoektocht in 'Reis Naar de Rand Van Het Leven' (1984) een tragische dimensie rond een vrouw die - zoals de titel zo mooi aangeeft- tegen de rand van het leven aanliep. Ik weet niet of Tezer Özlü tijdens het schrijven wist dat zij een ernstige ziekte onder de leden had, maar het maakt haar persoonlijke queeste zoveel pijnlijker. Haar hernieuwde wil om te leven beschermde haar niet tegen het onvermijdelijke einde. Ook zij heeft nu een graf wat we kunnen bezoeken en een literaire nalatenschap om ons postuum in te verdiepen. De lezer kan nu zelf eigen troost vinden in deze intellectueel gelaagde lofzang op een schrijversleven. We doen er goed aan om Tezer Özlü in leven te houden.