Neerkijken op de mens

Het kwetsbare geheel. Hoofdpersonage Kiek wordt door haar multiple sclerose gedwongen om anders te kijken naar haar eigen lichaam, geest en de relaties met andere mensen. De dokter raadt Kiek aan om haar functie als zelfstandige tuinder in te ruilen voor vaste loondienst, maar de zorg over de tuin is teveel verweven met haar persoon. Ze blijft noest doorploeteren als de verlammende spierziekte vat krijgt op verschillende lichaamsdelen. Hulp accepteert ze niet, want alles is beter dan haar eigen kwetsbaarheid blootgeven. Controle houden, de pijn verbijten. Daarmee is Kiek zelf als de haas die uit het gewas schiet wanneer een levensgevaarlijke maaimachine over hem heen dreigt te rijden. Uiteindelijk zijn zowel mens als dier afhankelijk van de keuzes en beslissingen van die onzichtbare anderen. In het natuurlijke evenwicht van de tuin vormt menselijke aanwezigheid namelijk een potentiële bedreiging én een mogelijke vorm van bescherming.

Mariken Heitman is hard op weg om één van mijn favoriete auteurs te worden van deze generatie. Zoals zij in 'De Mierenkaravaan' (2024) uitzoomt door niet de chronisch zieke Kiek als ik-verteller op te werpen, maar het ecosysteem van de tuin die zij dagelijks bewerkt. De feilbare mens bezien vanuit het perspectief van een alwetende verteller die ons van een afstand observeert, zoals wij als mensen oppermachtig lijken wanneer we een blik werpen op een mierenkaravaan. Afstandelijk. Niet-begrijpend. Misschien zelfs een beetje veroordelend en hard. Net als Kiek en de haas is het ecosysteem zelf óók onderdeel van een groter geheel aan natuurlijke processen en menselijke beslissingen. Net zo kwetsbaar eigenlijk. Met haar prachtige naturalistische zinnen beschrijft Heitman dat gelaagde samenspel tussen mens, dier en ecosysteem. Haar stijl en metaforiek is zoveel sterker omdat zij als biologe rijkelijk put uit het bijpassende wetenschappelijke discours.