Als een zakenman in de nacht

In 'Harlem Shuffle' (2021) husselt Colson verschillende elementen van misdaadromans door elkaar voor een postmoderne knipoog naar het genre. Fatale vrouwen. Corrupte wetsdienaren. Pooiers met flamboyante uitdossingen. Drugsverkoop op straathoeken. Broeierige zomeravonden en opkomend ressentiment tegen de politie. Een diamantenroof in een luxehotel. Slinkse wraakplannetjes om tegenstanders buitenspel te zetten. Er is echter een verschil met andere misdaadromans: Ray Carney is zelf geen crimineel of detective, maar een 'middleman' tussen criminelen en de legale zakenwereld. Carney is een soort kapitalistische spin in het web die - soms noodgedwongen, soms uit eigen beweging - verschillende connecties inzet om dingen gedaan te krijgen. De beschaafde zakenrelaties kunnen net zo genadeloos zijn als geharde criminelen in de straten van Harlem. Een echte hosselaar weet dat je het nog een stapje hogerop moet zoeken om de Amerikaanse droom waar te maken.

Net als in 'The Underground Railroad' (2016) heeft Colson Whitehead zich weer heerlijk uitgeleefd met filosofische ideeën over machtsongelijkheid en kapitalistische processen. Of zoals de Zwarte personages in 'Harlem Shuffle' (2021) zelf niet doorhebben hoe wreed het spel is dat er eigenlijk over hun rug gespeeld wordt. Tot het punt dat onder- en bovenwereld zich allebei weinig druk lijken te maken over de werkelijke implicaties van de rassenrellen in de jaren zestig. Het geweld in de straten is vooral slecht voor hun business, niet een mogelijkheid tot verandering. Ik heb smakelijk gelachen om de passages waarin Ray Carney mijmert over zijn nachtelijke schaduwboekhouding, zakelijke transacties met corrupte wetsdienaren en de lijkenpikkerij van figuren uit de upperclass. Of zijn gedetailleerde observaties over verschillende trends in de jaren vijftig en zestig. Van de architectuur van huizen tot de nieuwste meubels en de beste modellen brandkluizen.

Toch moet ik eerlijk zeggen dat de afstandelijke vertelvorm van 'Harlem Shuffle' (2021) niet helemaal mijn voorkeur heeft. In die zin is het beslist geen genreroman in de manier waarop Ray Carney vaak buiten de actie geplaatst wordt. Logisch ook gezien zijn rol als tussenpersoon, maar de belangrijkste gebeurtenissen vinden plaats buiten zijn gezichtsveld. Carney krijgt te horen wat andere criminelen hebben gedaan en moet daarop anticiperen om zelf dingen gedaan te krijgen. Er is wel iets van een spanningsboog omdat de beslissingen van criminele neef Freddie afstralen op Ray Carney, maar de relatie tussen deze twee 'tegenpolen' voelt toch vaak wat gezocht om bredere thematiek vorm te geven. Vanuit emotioneel oogpunt lijkt het Colson Whitehead meer te doen om slim te spelen met genreclichés dan om warme, menselijke banden te schetsen.