De machteloze jongen wordt een man

De machteloze jongen wordt een man. Ik begon aan 'De Blauwe Jongen' (1932) met de verwachting van een weemoedige plattelandsidylle over tienerjaren in de Provence. Eerste liefdes, onbereikbare vrouwen, het pijnlijke besef dat de eigen ouders imperfect zijn en het onvermijdelijke verliezen van de onschuld. In zekere zin komen zulke herkenbare 'coming of age' thema's ook terug in Jean Giono's geromantiseerde autobiografie. Maar de herinneringen van Giono zijn gemener en wreder dan de nostalgische gloed doet vermoeden. Naast zinnelijke sfeerbeschrijvingen is bij deze Franse auteur de lelijkheid van de menselijke natuur nooit ver weg. Dwingende obsessies naar lichamelijk verval en menselijke tragiek. Zoals in de kinderfantasieën waarin een jonge Jean zijn ideale vrouwbeeld terugziet in een schimmelplek of als hij een platonische relatie opbouwt met een sekswerker.

Ook qua vorm is 'De Blauwe Jongen' (1932) geen traditionele verwordingsgeschiedenis. Het boek leest als een verzameling losse, surrealistische observaties met enige samenhang. Wat dat betreft is de psychologische ontwikkeling van de kleine Jean ook minimaal. Zijn verloren onschuld lijkt meer bedoeld om iets groters te schetsen: de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. De gewelddadige impulsen van een vorige generatie en de naïviteit van jongeren. Hoe onwetend waren Jean en zijn leeftijdsgenoten over welke hoge prijs zij moesten betalen voor de fouten van hun ouders!? De jongen die droomt van zijn eigen toekomst, is niet voorbereid op toekomstige gruwelen die elk verbeeldingsvermogen zullen tarten. Een inmiddels volwassen ik-verteller moet echter erkennen dat er in zijn jongere zelf dezelfde duisternis sluimerde als in de ouderen waaraan hij zich spiegelde.

'De Blauwe Jongen' (1932) is beslist geen onprettige roman door het stilistische vernuft van de auteur, maar op een emotioneel niveau roept het weinig op. De onsympathieke personages maken geen noemenswaardige groei door. Het cryptische plot meandert langs bitterzoete anekdotes, surrealistische jongensfantasieën en alledaagse observaties. Bij vlagen bloedmooi proza met een meer poëtische inslag, maar even zo vaak onuitstaanbaar en willekeurig. Zeker ook omdat alles doordrongen is van seksuele frustraties en gewelddadige impulsen. Toch blijft het fascinerend hoe Giono in 'De Blauwe Jongen' (1932) met zijn consequent eigen stijl jeugdige onschuld laat overlopen in oorlogstrauma's. Of zoals het naïeve kind en de getraumatiseerde volwassene evenredig machteloos staan tegenover de tijdingen van de geschiedenis.