Thriller van formaat

De meeste boeken van de Britse auteur R.J. Ellory spelen zich in de Verenigde Staten af en – niet geheel zonder reden – schrijft hij ze in Amerikaans Engels. Op deze manier kan hij namelijk precies opschrijven wat hij bedoelt, omdat het ritme anders is dan het Engels uit zijn eigen land. De setting van zijn in 2011 verschenen thriller Een mooie dag om te sterven is New York, en voor dit boek heeft hij bijzonder nauwgezet de meest verschrikkelijke seriemoordenaars bestudeerd die de wereld heeft gekend en een aantal daarvan noemt hij dan ook bij naam.

In 1984 heeft een seriemoordenaar het op het leven van John Costello en zijn vriendin Nadia gemunt. Zij komt om, hij overleeft de aanval, maar raakt hierdoor wel psychisch beschadigd. Ruim twintig jaar later wordt New York geteisterd door diverse moorden, waarbij het er alle schijn van heeft dat ze door dezelfde dader gepleegd zijn. Inspecteur Ray Irving leidt het onderzoek en roept op een gegeven moment de hulp van Costello in, die aanmerkelijk meer over seriemoorden weet dan hijzelf. De laatste ontdekt een patroon, waardoor zijn leven opnieuw in gevaar komt.

Ellory begint het verhaal met een ongebruikelijk lange en misschien wel gedurfde proloog. Door deze lengte bestaat het gevaar dat de lezer al vrij snel afgeleid raakt, dat zijn nieuwsgierigheid niet gewekt wordt – een inleiding is uiteindelijk in eerste instantie daarvoor bedoeld – en, nog erger, dat hij al snel afhaakt. De auteur slaagt echter met vlag en wimpel, want dit uitgebreide begin heeft al iets onheilspellends, iets duisters, waardoor de lezer eigenlijk dan al weet dat de thriller niet meer stuk kan gaan. Dit wordt in de rest van de plot bewaarheid, met name omdat de spanning en dreiging continu aanwezig zijn. De jacht op de seriemoordenaar zorgt voor een flink aantal fascinerende scènes, maar de onderlinge relatie tussen enkele personages doet daar in feite niet voor onder.

Ray Irving, John Costello en in iets mindere mate journalist Karen Langley zijn, de omstandigheden even niet meegerekend, de drie protagonisten die Een mooie dag om te sterven behoorlijk wat kleur geven. Van dit drietal is Costello de meest markante figuur, in het bijzonder door zijn nogal naar autisme neigende levenswijze. De met ups en downs gepaard gaande wisselwerking tussen dit trio past precies en doet nergens geforceerd aan. Het moet overigens wel gezegd worden dat de overige personages in principe niet onderdoen voor deze drie, maar ze zijn om voor de hand liggende redenen nou eenmaal minder in beeld.

De fictieve moorden in dit verhaal zijn ontleend aan die van daadwerkelijke seriemoordenaars die in de Verenigde Staten huisgehouden hebben. Dit is een van de factoren waardoor de thriller buitengewoon realistisch overkomt. Een ander aspect zijn bijvoorbeeld de dialogen, deze zijn erg ongedwongen en als het ware uit het leven gegrepen. De sfeer en het gevoel komen ontzettend goed over. Zo kan de lezer zich de gemoedstoestand van Irving heel goed voorstellen als hij weer een teleurstelling te verwerken krijgt of niet de medewerking krijgt die nodig is om vooruitgang te boeken. Tussen de regels door laat Ellery doorschemeren dat in de VS politieke strategie soms een hogere prioriteit heeft dan het oplossen van misdaden. Iets dat een rechtgeaarde politieman als Irving maar moeilijk kan accepteren.

Lange tijd laat de auteur de lezer twijfelen of gissen naar de identiteit van de moordenaar. Pas in de spannende ontknoping wordt hij met hem geconfronteerd. Wellicht dat dit einde enigszins geforceerd kan aanvoelen, maar welbeschouwd is daar geen enkele sprake van. De cirkel, die in 1984 begon en tweeëntwintig jaar later eindigt, is dan in ieder geval rond. De een zal vinden dat het recht zijn beloop heeft gekregen, de ander vindt wellicht van niet. Feit is dat Ellory met Een mooie dag om te sterven een thriller van formaat heeft geschreven.