Shari's verhaal laat lezer verstomd achter

In 2023 was de arrestatie van gezinsvlogger Ruby Franke en lifecoach Jodi Hildebrandt groot nieuws in de Verenigde Staten, maar ook wereldwijd werd hier ruimschoots aandacht aan besteed. Beide vrouwen werden beschuldigd van ernstige kindermishandeling, zijn hier vervolgens voor veroordeeld en zitten nu een gevangenisstraf uit tot dertig jaar. Van de zes kinderen van Ruby en haar man Kevin is Shari Franke de oudste en in Het huis van mijn moeder (2025) vertelt ze onder andere hoe het was om in dit mormoonse gezin op te groeiden en hoe zij en haar broers en zussen door hun moeder gedwongen werden mee te werken aan de opnamen voor het YouTube-kanaal 8 Passengers.

Shari begint haar verhaal met een korte inleiding waarin de politie op het punt staat haar ouderlijk huis binnen te vallen. Het enige waar ze zich op dat moment bezorgd over maakt, is het lot van haar jongste broer en drie zussen. Haar angst en onzekerheid of de kinderen nog in leven zijn, zijn voorstelbaar en dit gevoel komt goed op de lezer over. Ook uit de vele andere situaties die de auteur beschrijft, kun je opmaken dat die heel wat met haar gedaan hebben en dat die de voortgang haar bestaan grotendeels hebben bepaald. Eén aspect komt in de plot overduidelijk naar voren: al vanaf haar geboorte heeft Shari geen fijn, warm, liefdevol en normaal gezinsleven gekend.

In haar memoires geeft de auteur diverse voorbeelden van de wreedheden die Ruby haar kinderen heeft aangedaan en welke ‘straffen’ ze hen oplegde. Zo moest Shari’s iets jongere broer Chad – de namen van haar zussen en andere broer noemt ze niet – maar liefst zeven maanden lang op een zitzak in het souterrain slapen. Waarom hij hiertoe veroordeeld werd, wordt niet vermeld, maar dergelijke afstraffingen waren voornamelijk bedoeld om de kinderen om te vormen tot gehoorzame en voorbeeldige personen. De lezer verneemt met toenemende verbazing en afschuw welke gruwelpraktijken worden bedacht om dit persoonlijke doel te bereiken en kan eigenlijk niets anders dan concluderen dat dergelijke daden in feite neerkomen op psychologische oorlogsvoering op kleine schaal. Je beseft dan eveneens dat de gezinsleden hoe dan ook mentale problemen zullen krijgen. Shari komt er in ieder geval rond voor uit dat zij therapeutische hulp nodig heeft gehad.

Het is verbijsterend – en misschien zelfs ontluisterend – dat Kevin zo goed als niets tegen zijn vrouw ondernomen heeft. Uit wat Shari over hem vertelt, maak je op dat hij in principe een redelijk weldenkende en verstandige man is (hij is immers hoogleraar aan een universiteit). Hij kan, zo vraag je je af, toch niet voortdurend blind zijn geweest voor de daden van Ruby, ook al was hij – zo blijkt later – behoorlijk geïndoctrineerd. Dat Jodi Hildebrandt een negatieve invloed op alles heeft, is onbetwistbaar, want vanaf de dag dat zij in Ruby’s leven verscheen, worden de denkbeelden van laatstgenoemde steeds extremer. Het is niet voor niets dat je meteen een slecht gevoel bij haar krijgt. Afgezien daarvan is het onthutsend om te lezen hoe gemakkelijk Ruby haar opvattingen overneemt en er volledig in meegaat.

Uit het verhaal van Shari valt goed af te leiden dat ze voortdurend in tweestrijd verkeerde. Aan de ene kant wilde ze in verzet komen, maar aan de andere kant koos ze toch voor veiligheid. Ze deed wat haar moeder van haar eiste, om te voorkomen niet gestraft te worden, maar ook om haar broers en zussen te beschermen. Als ze dit doet, vraag je je regelmatig af wat je zelf in gelijksoortige omstandigheden gedaan zou hebben. Tegelijkertijd realiseer je je dat haar manier van doen mogelijkerwijs de enige juiste was, want als de vele nare situaties zouden escaleren, had alles veel erger kunnen zijn.

Het huis van mijn moeder, vertaald door Carolien Metaal, is helder, bij vlagen aangrijpend en zonder meer toegankelijk geschreven, maar laat de lezer sowieso verstomd achter. Want hoe kan het dat een moeder haar eigen kinderen behandelt op een manier zoals Ruby dat heeft gedaan?