Liefdevol, ontroerend en soms confronterend

Het was een bijzondere, gedurfde en zonder meer dappere stap die Teun Toebes, nog maar eenentwintig jaar oud, maakte door te besluiten een jaar lang op een gesloten afdeling van een verpleeghuis te gaan wonen. Want wie van zijn leeftijd doet hem dit na, sterker nog, wie doet hem dit sowieso na? De toenmalige student zorgethiek zette zich al langer in voor mensen met dementie en wilde nu zelf ervaren hoe de zorg voor deze gestaag groeiende groep verbeterd kan worden, maar ook om aan te tonen dat het heersende beeld over dementie aangepast moet worden. In zijn in 2021 verschenen boek VerpleegThuis vertelt hij over zijn ervaringen in de instelling en beschrijft hij tevens hoe de zorg veranderd kan worden waardoor het leven voor hen die met dementie moeten leven een stuk menselijker en aangenamer wordt.

‘Praat je met Teun, dan gaat het zeker over dementie.’ Met deze eerste zin – op het korte voorwoord en enkele feiten over de hersenaandoening na – begint Toebes zijn verhaal, waarvan hij overigens zegt dat het niet dé waarheid, maar zijn waarheid is. Die tien woorden zijn echter wel kenmerkend voor de persoon die hij is, want uit het boek blijkt overduidelijk dat hij zich het lot van mensen met dementie erg aantrekt, met de manier waarop er op dit moment met hen wordt omgegaan, met de starre regels waar de zorgverleners zich aan moeten houden en de onvrijheden waar zo goed als iedereen met dementie mee te maken heeft, zeker als ze op een gesloten afdeling verblijven. De auteur ziet deze pijnpunten, brengt ze haarfijn naar voren en komt ook met voorstellen hoe deze zorg veel menselijker gemaakt kan worden.

Tijdens zijn verblijf in het verpleeghuis had Toebes uiteraard veel contact met zijn huisgenoten, zoals hij zijn medebewoners consequent noemt. Met ieder van hen gaat hij bijzonder liefdevol en menselijk om. Veel gesprekken en situaties zijn daardoor ontroerend, hoewel enkele ook wel enigszins stuitend en confronterend zijn. Soms is de auteur erg openhartig en stelt hij zich kwetsbaar op, want op een bepaald moment bekent hij heel eerlijk dat hij zijn verblijf en de omstandigheden niet meer ziet zitten, maar met behulp van een vriend weet hij zich te herpakken. Dit is niet de enige emotionele situatie, er zijn er veel meer en die slaan voor een groot deel over op de lezer. Want hoe schrijnend sommige omstandigheden kunnen zijn, komt erg goed over.

Natuurlijk is het niet alleen een en al treurnis, want met zijn huisgenoten heeft Toebes ook veel fijne en mooie uren. Hieruit valt heel duidelijk op te maken dat hij iedereen – volkomen terecht – als gelijke ziet en ook zo met hen omgaat. Zijn liefde voor de mensen, hij lijkt echt een mensenmens te zijn, komt goed tot uiting. Aan het eind van het boek, wanneer de auteur met enkele conclusies komt, lijkt dit nog eens extra benadrukt te worden. In deze gevolgtrekkingen zet hij opnieuw de mens centraal. Want of je nu dementie hebt of niet, je bent en blijft iemand van vlees en bloed en dat lijkt in de huidige maatschappij nog weleens over het hoofd gezien te worden.

Een mooie aanvulling op het verhaal is het vriendenboek aan het eind. Van enkele huisgenoten geeft Toebes namelijk een inkijkje in hun leven. Diverse foto’s maken dit compleet en beide zorgen ervoor dat de lezer hierdoor een globale indruk krijgt van zijn verblijf in het verpleeghuis en zijn omgang met diens huisgenoten. VerpleegThuis is al met al een vlot en helder geschreven relaas over het leven van mensen met dementie, de hindernissen waar tegen aangelopen wordt en hoe er vaak tegen hen aangekeken wordt. Dit boek zou in feite verplichte leeskost moeten zijn voor iedereen in deze samenleving.