Het verhaal vanuit de foute kant

‘De dochter van de nazi, het verhaal van een verboden liefde’ – Louise Fein
Gebaseerd op een waargebeurde familiegeschiedenis

Dolblij was ik toen ik uitgekozen werd om mee te doen aan de Hebban leesclub van De dochter van de nazi. Oorlogsverhalen ken ik uit de (geschiedenis) boeken en vooral uit films. Maar die verhalen worden altijd vanuit de ‘goede’ kant verteld of in ieder geval door iemand die het juiste probeert te doen. Het unieke van dit verhaal is dat we het verhaal van Herta ‘Hetty’ Heinrich lezen, dochter van een SS-officier en leidinggevende van de Hitler-gezinde krant, Leipziger. Ik wilde graag het verhaal vanuit de foute kant lezen. Uiteindelijk waren ook zij gewoon mensen met hun dromen en verwachtingen, toch?

Het verhaal begint als Hetty zeven is en gered wordt van de verdrinkingsdood door de beste vriend van broer Karl, Walter Keller. Ze krijgt die avond van Karl een dagboek cadeau. ‘Ik was bijna verdronken en Walter heeft me gered. Dat maakt alles anders.’

De indoctrinatie van Hitlers leer gebeurt subtiel. Hetty heeft zijn portret in haar slaapkamer hangen. Het is walgelijk, achteraf gezien, wetende wat wij weten. Maar mensen geloofden hem volledig. De Duitsers waren vernederd na de WOI, toen de Grote Oorlog genoemd, en door het Verdrag van Versailles. Er was een hoge werkloosheid en dan wil je iemand de schuld geven. De eerste keer dat Hetty de Führer in levenden lijve ziet en hoort, is zij ervan overtuigd dat hij direct tot haar spreekt en raakt ze in een soort trance. Zij is de uitverkorene en moet zijn beleid uitvoeren.

Maar dan verandert er iets tijdens een schoolbijeenkomst. Er worden kinderen naar voren gehaald en ze worden op hun ‘Joodse uiterlijk’ beoordeeld en veroordeeld. Hetty is in de war als ze Walter daar ziet. Met zijn blonde krullen en blauwe ogen is hij toch een Ariër? Hij moet zeker als schoolvoorbeeld van het perfecte ras dienen. Dan valt het kwartje bij Hetty. Walter is een Jood!

Voor een meisje dat van huis altijd al heeft meegekregen dat Joden vieze, luie mensen zijn en anarchisten, komt deze schok hard aan. We maken de strijd mee die Hetty meemaakt. Wat moet ze nu geloven? Walter is een goede jongen. Als Walter een Jood is, dan kan al dat andere toch niet waar zijn? Maar ze moet met Walter breken, dat moet gewoon. Ze is een braaf Duits meisje. ‘Ja, een braaf Duits meisje zal nooit vragen stellen of klagen. Ze handelt altijd met het oog op het welzijn van haar gemeenschap. […] Bovenal moet een meisje mannen altijd op de eerste plaats zetten en ze moet hen steunen in hun strijd. […] Onze taak is de Führer, Duitsland en onze toekomstige echtgenoten dienen.’ pag. 93. En daar hoort contact met Walter niet bij. Maar waarom valt met hem breken haar zo zwaar?

De innerlijke strijd tussen haar geloof in Duitsland, de Führer, haar gezin en haar gevoelens voor Walter worden goed belicht. Na jarenlang iets geloofd te hebben, is het moeilijk om open te staan voor andere meningen. Wat dat betreft is Hetty een held, menig mens in het pre-oorlogse Duitsland luisterde naar Hitler en vormde een mening op basis van eenzijdige nieuwsberichten en propaganda. Ze wilden graag iemand de schuld geven van de slechte situatie in het vaderland.

Hetty probeert voor zichzelf de zaken uit te zoeken. Terwijl ze Walter vaker ziet, worstelt ze enorm met het ‘juiste’ te doen. Wat in haar hart het juiste gedrag is, is niet wat van haar geëist wordt. ‘Het is van cruciaal belang,’ vervolgt […], ‘dat ariërs zich uitsluitend met andere ariërs voortplanten. Vermenging met inferieure rassen zal uiteindelijk tot de val van de westerse beschaving leiden.’ pag. 67

Terwijl het letterlijk hun dood kan betekenen, zoeken de twee jonge mensen elkaar steeds op en nemen ze enorme risico’s. Je bent zo bang dat ze betrapt worden, dat je ze in je hoofd toeschreeuwt om elkaar maar te vergeten en niet meer te ontmoeten. Dan gebeurt het onvermijdelijke: ze worden betrapt door iemand. ‘Maar je vond het toch lekker, Hetty? Je genoot van die kus. Ik heb gezien hoe de geweldige Hetty een smerige Jood kust. [..] Ik walg van je. Hoe kun je zo diep zakken?’ pag. 195

Een gebeurtenis die mij raakte, is gewoon een vreselijke novemberdag die Hetty meemaakt, maar wat wij inmiddels kennen als Kristallnacht, de nacht van 9 op 10 november 1938. Wetende hoe daarmee de boel escaleert en oorlog uiteindelijk onvermijdelijk is, is het erg pijnlijk Hetty’s ervaringen van die dag te lezen. Het wordt steeds duidelijker dat Walter het land moet verlaten. Alleen, zonder zijn familie, maar vooral zonder Hetty.

De gebeurtenissen volgen elkaar daarna snel op. Het is hartverscheurend Hetty’s verhaal te lezen, hoe ze haar geluk opoffert voor Walter en anderen. Ik heb veel geleerd van dit fictieve liefdesverhaal in het échte Nazi-Duitsland. Dat het verhaal wordt verteld door de dochter van een nazi-aanhanger is erg uniek. Ik heb menig traan boven het boek gelaten.

Vooral de laatste hoofdstukken raakten mij enorm diep. Ze riepen ook (filosofische) vragen bij me op. Het besef dat het voor velen, vooral vrouwen en kinderen in Duitsland, het leven na de oorlog erger werd, was ontnuchterend. De bevrijders juichen we toe, daarbij vergetend dat niet iedereen even goed was, en dat in veel gevallen de bevrijder niet beter was dan de bezetter!

Ik raad dit boek ten zeerste aan. 75 jaar na de bevrijding verscheen dit boek. Nog meer dan de geschiedenislessen van school heeft dit verhaal met ware feiten mij een intieme blik in de oorlog gegeven. Een mooie vier sterren voor 'De dochter van de nazi'.