Tranen

Van wie ze waren – Gaëlle Nohant
Ambo|Anthos Uitgevers
♥♥♥♥

Toen ik van Ambo|Anthos Uitgevers het bericht kreeg dat ik was uitgekozen om het boek ‘Van wie ze waren’ van Gaëlle Nohant vooruit te lezen, was ik erg blij. Het onderwerp van het boek, een instelling die gevonden voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog terug probeert te krijgen bij (de erven van) de rechtmatige eigenaars, is erg uniek. Bovendien heeft Nohant met dit boek de Franse Boekhandelsprijs (2023 Grand Prix RTL-Lire Prix) gewonnen.

‘Van wie ze waren’ is een historische roman gebaseerd op ware feiten. De verhalen zijn schrijnend en brengen tranen in mijn ogen. Ik weet niet of het aan de (Franse) schrijfstijl van Nohant ligt of aan de vertaling, maar de toon is ietwat afstandelijk. Ik had soms moeite om de gebeurtenissen te volgen.

Hoofdpersoon is de Franse Irène. Zij is anno 2016 onderzoeker bij een documentatiecentrum in Bad Arolsen, de eerste SS-stad van Duitsland. De Française voelt zich zeventig jaar na WII en na vijfentwintig jaar er gewoond te hebben, nog steeds een vreemdeling in de streek. Voor mij is daardoor de scheiding van de twee kampen duidelijk: Het geallieerde Frankrijk en Duitsland met een duidelijk nazi-verleden. Met mensen die het verleden proberen te bagatelliseren of niet er aan herinnerd willen worden.

Aan het hoofd van de International Tracing Service staat Charlotte Rousseau, een landgenoot van Irène. ‘Gisteravond dacht ik aan die voorwerpen uit de kampen. Ze zijn niet van ons. We bewaren ze hier, als relieken uit de hel. Ik denk dat het tijd is om ze aan de rechtmatige eigenaren terug te geven.’ Proloog pag 6

Irène begint met een kleine Pierotpop. Van wie was dit stuk speelgoed en hoe is het deze persoon of personen vergaan? Het is heftig om te lezen hoe deze pop uiteindelijk de oorlog en vele slachtoffers overleefde. ‘Befehl ist befehl’ komt bij mij op als ik het verhaal van Elsie lees. Het is makkelijk om je daarachter te verschuilen, maar ook makkelijk voor mij als lezer om dat te veroordelen. Welke keuzes zou ik gemaakt hebben in zo’n situatie? Voor mij als kind van Surinaams-Hindoestaanse ouders blijft de oorlog iets wat mijn familie gelukkig niet heeft meegemaakt. Ik heb er alleen maar over geleerd, gelezen en gezien. De behandeling van Joden na de oorlog deed mij verbaasd staan. Was de oorlog wel echt over?!

Nohant geeft de hoofdstukken de namen van de personen die in het verhaal voorkomen. Daardoor wordt het lezen intiemer. Ik denk dat ik de helft van de tijd heb zitten huilen. Vooral Wita is mij bijgebleven. Met een diepe zucht en frons sla ik spreekwoordelijk het e-book dicht. De gebeurtenissen zullen nog lang in mijn hoofd spoken ...