Verbinding en nostalgie

Julie Otsuka's nieuwe roman, is niet dik, maar stemt des te meer tot nadenken. Het gaat over het belang van alledaagse routines en ergens bij te horen, en over haarscheuren die, op een dag niet meer te repareren zijn en ons eigen lichaam en geest zullen ondermijnen.

In 'De zwemmers' duikt elke dag een groep mensen op. Sommige van hen trekken al jaren een baantje in een universiteitszwembad, anderen komen om te herstellen van een blessure, of om te ontsnappen aan een slecht huwelijk. Een van hen, Alice is een gepensioneerde laborante met beginnende dementie. Ze komt iedere dag omdat ze dat altijd al heeft gedaan. Zodra ze in het water glijdt weet ze wat ze moet doen. 'Daarboven,' zegt ze. ' is ze gewoon een oud vrouwtje, maar in het zwembad is ze zichzelf. '

De scheur….
"Velen van ons, ouder en niet langer met arendsogen, blind zonder bril, zien de barst helemaal niet". [Soms een zegen naar mijn mening].

Op een dag verschijnt er een scheur - de "lengte van een draad" - onderaan bij de afvoer. Aanvankelijk zie je hem nauwelijks, de vage donkere streep. Hij komt even in beeld als je eroverheen zwemt, maar zodra hij buiten je gezichtsveld is ben je hem alweer vergeten, als in een droom die bij het ontwaken vervliegt. Maar het verhaal laat zich raden, de scheur breidt zich uit, zich voortplantend in spinachtige clusters over de hele bodem van het zwembad.

De scheur geeft alle reden tot gesprek en humor. Zo is het voor de een symptoom van een diepgeworteld structureel verval, voor de ander een geologische anomalie. Anderen snuiven schamper. De barst, zeggen ze, is puur cosmetisch. Of misschien is het wel een roestvlek, of een kunstwerk. Angst slaat toe en roddels volgen, net als de schuldvraag en het zelfmedelijden.' Dit hebben wij niet verdiend.' Toch?

Wanneer het zwembad om veiligheidsredenen wordt stilgelegd, stopt het collectieve dagelijkse ritme van het leven van de zwemmers abrupt. Er is geen alternatief, en er gaan geruchten dat het zwembad voorgoed gesloten wordt. Vooral Alice heeft hier onder te lijden.

Het boek is in twee delen opgedeeld. In het eerste deel bevinden de personages zich grotendeels in het zwembad; het tweede nostalgische deel speelt zich af in het verpleeghuis waar Alice belandt. Het laatste stukje neemt ons mee in de geest van Alice's volwassen dochter. De twee zijn van elkaar vervreemd en de dochter krijgt te maken met spijt en verdriet. Er is een groot gevoel van verlies over wat was en wat had kunnen zijn.

Misschien komt het doordat ik zelf een pleegmoeder had, met dementie, maar ik herkende het gevoel van de dochter heel goed. Niet alleen de onmacht, en oneerlijkheid, maar ook het gevoel van verlies.

Julie Otsuka is een groot verhalenverteller. De verscheidenheid aan stemmen, glijden door het water en bereiken soepeltjes de lezer. Ze weet te verrassen en diep te ontroeren en de lezer te verbinden en dichter bij de personages te brengen.

Meteen nadat ik 'De zwemmers' had uitgelezen, begon ik opnieuw. Nu vanuit het oogpunt van het tweede verhaal. De auteur gebruikt het meervoud van de eerste persoon, dat lijkt op een soort refrein. Het leest heel bijzonder.

De zwemmers | Julie Otsuka | Uitgeverij Lebowski