Vrijheid of het gebrek eraan

Een godsdienstige extremistische beweging heeft in een deel van de Verenigde Staten de macht overgenomen. In de nieuwe republiek Gilead leven ze naar een letterlijke interpretatie van het Oude Testament. Daarbij is een nieuwe klasse in het leven geroepen: de Dienstmaagden. Zij hebben maar één doel: zorgen voor de voortplanting.

In 1987 verscheen dit boek van Margaret Atwood voor het eerst. Nu, meer dan 32 jaar later, beleeft het boek een come-back en staat het weer op de eerste plaats op de Amerikaanse bestsellerslijsten. Ook bij ons is het boek bekend geworden. In 2017 is een tiendelige tv-serie verschenen, met in de hoofdrollen Elisabeth Moss, Samira Wiley en Joseph Fiennes.

Margaret Eleanor Atwood is een van de belangrijkste hedendaagse schrijvers van Canada. Ze schrijft gedichten, romans en literaire essays. Ze staat bekend als feministe en politiek activiste.

Het boek 'Het verhaal van de dienstmaagd' is een dystopische roman. Het speelt zich af in een alternatieve toekomst die niet al te veraf lijkt te zijn.

Een godsdienstige extremistische beweging heeft de republiek Gilead gesticht en de macht overgenomen. Daar wordt geleefd naar de letter van het Oude Testament. Met macht, terreur en dwang wordt een schrikbewind gevoerd. Er is geen ruimte voor andersdenkenden of tolerantie.

Een beklemmend toekomstig alternatief dat gebaseerd is op tendensen die jammer genoeg in de huidige maatschappij waar te nemen zijn.

We zitten in het hoofd van June, of beter gezegd Vanfred, want alle dienstmaagden hebben de naam van de echtgenoot van het huis waarin ze wonen met het voorvoegsel 'Van'. Ze zijn letterlijk eigendom van hem en hebben de taak nageslacht van hem voort te brengen in de plaats van de onvruchtbare echtgenote. Ook veel mannen zijn onvruchtbaar maar dat mag niet gezegd worden.

Wat heel huiveringwekkend is, is de stille machtsovername die kennelijk zonder slag of stoot gepleegd kan worden.

In dat opzicht deed het mij denken aan het boek 'Onderworpen' van Michel Houellebecq. Daarin islamiseert Frankrijk volledig, ook snel en in stilte.

De repressie, het heropvoeden door de Tantes, wordt gedetailleerd beschreven. Als je in leven wil blijven, kan je niet anders dan meedoen. En niet te veel proberen denken, vooral dat niet. Net als alle andere dingen is ook het denken gerantsoeneerd.

Vanfred vertelt over wat ze denkt en wat ze heeft meegemaakt. Hoewel ze niet alle details kent, tracht ze de hiaten zelf op te vullen. Door vervuiling en straling is de vruchtbaarheid enorm afgenomen. Nu zijn er vrouwen in het blauw, de echtgenoten van commandanten. Er zijn ook de Martha's, in het groen, voor de huishoudelijke taken. De 'handmaids' zijn in het rood met witte kap op. Aan elk huis van een commandant en op elke straathoek staan paramilitairen. Ook zijn er overal 'Speurders', geheime politie die overal onzichtbaar aanwezig zijn.



De schrijfstijl is sober maar komt daardoor nog meer binnen. De wanhoop, de verveling, de saaiheid, het wantrouwen, wie is te vertrouwen en wie niet, het treurige bestaan herleidt tot seksslavin. Regelmatig worden de dienstmaagden ceremonieel verkracht door hun commandant. Het kind dat daaruit geboren wordt, wordt na de geboorte afgestaan aan de vrouw van de commandant. Vanfred had vroeger een man en een dochtertje maar weet niet wat er met hen gebeurd is. Ze ontdekt dat er een zwarte markt is en komt in contact met 'het verzet'. Zal redding dan toch mogelijk zijn?

Een boek dat doet nadenken over vrijheid of het gebrek eraan.