Aan de rand van de klif - over verlies en herbeginnen

In Elke ochtend de zee van Karl-Heinz Ott volgen we Sonja, een vrouw van zestig die op een kantelpunt in haar leven staat. Ze staat aan de rand van de kliffen bij Abydyr, een afgelegen dorp in Wales. De zee bruist en kolkt onder haar. Elke ochtend stelt ze zichzelf dezelfde vraag: zal ze springen – of niet? Zo begint het boek - meteen met een zwaarmoedige, sombere toon die de rest van het boek bepaalt.

Dit is de eerste Nederlandse vertaling van de Duitse schrijver en essayist Karl-Heinz Ott. Het is een ingetogen, zorgvuldig geschreven roman over een vrouw die alles had en alles verloor.

Een leven dat instort

Dertig jaar lang runde Sonja samen met haar man Bruno een hotel-restaurant aan de Bodensee. Het ging hen voor de wind. Bruno kreeg zelfs een Michelinster en ze ontvingen duizenden gasten, onder wie toppolitici als Helmut Kohl en Jacques Chirac.

Wanneer ze hun ster verliezen, kan Bruno de vernedering niet verdragen. Het verlies van erkenning luidt een langzaam verval in. Enkele jaren later sterft Bruno - hij wordt depressief, alcoholist en pleegt daarna zelfmoord - en Sonja blijft achter met een vervallen hotel en een berg schulden. Bruno’s broer Arno neemt alles over, maar alleen als Sonja verdwijnt. Dit is geen boek waar je vrolijk van wordt.

En dus vertrekt ze. Naar Abydyr, een eenzaam dorp aan de kust. Ik vroeg me af of Abydyr echt bestaat. Nee, het bestaat niet echt. Het dorp dat in Elke ochtend de zee voorkomt, is een fictieve locatie die Karl-Heinz Ott heeft bedacht.

Wel zijn er zo'n typische, afgelegen kustdorpjes in Wales: ruige kliffen, een woeste zee, een winderig landschap en een gevoel van isolement. Door deze setting voelt het realistisch en geloofwaardig aan, maar je vindt het dus niet op een kaart van Wales terug.

De zee als spiegel

Elke ochtend staat Sonja op de kliffen. Weer of geen weer. Ze denkt aan springen, maar doet het niet.

Ott voert ons mee in Sonja’s binnenwereld. Er zijn weinig personages, en van de weinigen gaan er verschillende dood: de oma van Sonja, haar echtgenoot Bruno, 'professor' Todd, en Lucy; dat blijkt later een hond te zijn. Dit is vooral een psychologische roman. Thema’s als plichtsbesef, verlies, façade, de zin van het leven, het onvermijdelijke eindigen in de dood, verval en de vraag hoe je omgaat met tegenslag staan centraal. Dit is geen boek waar je vrolijk van wordt. Er worden ook religieuze en filosofische kwesties aangeraakt - Sonja heeft veel tijd om te denken - maar bij herlezen van het boek komen die weinig uitgewerkt en clichématig over.

De natuur is een belangrijk decor. De beschrijvingen van de zee, de wind en de stormen zijn schitterend. De zee is een metafoor voor het leven zelf: woest, genadeloos en toch (soms) troostend. De golven blijven komen, zoals de dagen die elkaar opvolgen. De zee ook als metafoor van de dood die iedereen meeneemt. Of je nu kunt zwemmen of niet.

Rouw en bevrijding

In het verlaten Abydyr begint Sonja langzaam te helen. Ze vraagt zich af wie ze is zonder hotel, zonder echtgenoot, zonder status. Elke ochtend, met de zee als getuige, bouwt ze aan een nieuw bestaan.

Elke ochtend de zee is een droevig en tegelijk misschien troostrijk boek. Een intiem, bij vlagen poëtisch boek dat lang nazindert. Vooral de zwaarte blijft lang hangen; alleen op de laatste pagina zindert troost door. Bij een eerste lezing gaf ik het boek vier sterren. Na een tweede keer lezen, ben ik minder enthousiast en geef het boek drie sterren.