Een diepgaande blik op Michel Houellebecq: de vertaler aan het woord

De boeken van Michel Houellebecq laten niemand onberoerd. Ook zijn persoon niet. Maar wat weten we eigenlijk van hem? Of van het wereldbeeld dat aan zijn boeken ten grondslag ligt? Martin de Haan, zijn vaste vertaler, gaat in vijfentwintig losse stukken dieper in op een bepaald facet van Houellebecqs werk (en soms ook van zijn leven).

Ik las de nieuwe editie, de derde en herziene druk met in het midden een katern met foto's en op het einde de tekst Doodgaan van Houellebecq zelf, geschreven net na het voltooien van de roman Mogelijkheid van een eiland.

Martin de Haan pretendeert niet een volledig beeld te geven van Houellebecqs oeuvre of van Houellebecq zelf. Wie kent Houellebecq echt? Maar als vaste vertaler van tot nu toe al zijn boeken, is hij natuurlijk heel goed geplaatst om bepaalde aspecten van zijn schrijverschap uit te lichten. Het enige wat hij hoopt te bereiken, is dat u zin krijgt om zijn boeken erbij te pakken.

En gelukkig is deze 'biografie' - wat het eigenlijk niet is - kort en beknopt. Het nodigt uit om te lezen en de schrijfstijl is vlot en helder.

Houellebecq blijkt soms nogal slordig om te gaan met zijn eigen teksten. Gewoonlijk geeft een schrijver teksten aan zijn vertaler, maar bij Houellebecq gebeurde twee keer juist het tegenovergestelde. Doordat hij 'per ongeluk' een harde schijf had geformatteerd, gaf zijn vaste vertaler hem grappig genoeg een aantal van zijn eigen teksten terug, waaronder In aanwezigheid van Schopenhauer. Het voorwoord dat Martin de Haan bij die novelle schreef - en dat ongeveer een derde van het boek beslaat - is overgenomen in deze herziene en uitgebreide editie.

Dat Houellebecq zich maar al te graag in de schijnwerpers laat zetten (met de nodige nukken en grillen, weliswaar), is volgens de Haan geen toeval. Het is 'een schrijver die het leven opzoekt in zijn extreemste vormen om uit de heftige gevoelens die dat oproept de energie te putten voor het schrijven van explosieve teksten'. - pagina 11

'Elke grote hartstocht, of het nu liefde is of haat, brengt uiteindelijk een waarachtig oeuvre voort.'

schrijft hij in een essay over de Amerikaanse fantasy-auteur H.P. Lovecraft waarmee hij in 1991 debuteerde. De eerste zin van luidt: 'Het leven is pijnlijk en teleurstellend,' daarmee duidelijk makend hoe niet alleen Lovecraft het zag maar zeker ook hijzelf.

Sommige stukjes gaan over zijn schrijfstijl, andere zijn meer technisch, zoals over het gebruik van puntkomma's, of over het vertelperspectief vanuit de 'ik'. Andere over het filosofische gedachtengoed van Schopenhauer waarvan zijn werk doortrokken is. Dan zijn er stukjes over zijn boeken zoals een over 'Onderworpen' of over een personage uit een boek, over hoe fictie werkt, enkele interviews.

Achteraan staan tien praktische wenken voor de beginnende Houellebecqvertaler; ik stel voor dat we dat beter overlaten aan Martin de Haan. Maar mocht iemand toch zich geroepen voelen: tip twee moedigt de beginnende vertaler aan om zich eigen te maken met de culturele achtergrond van Houellebecq. 'Lees Lovecraft, Lautréamont, Baudeleire, Kant, Comte, Schopenhauer, Nietzsche, Balzac, Proust, Barthes, Perec, Huxley, Simak. En natuurlijk zijn eigen werk. Niet vergeten!